Okul Öncesinde Dil ve Söz Varlığı: Hikâye Anlatma, Kelime Duvarı ve Sohbet Teknikleri

Dil ve söz varlığı, okul öncesinde dinleme–anlama–ifade üçgeniyle gelişir. Öğretmenin görevi; zengin dil girdisi sağlamak, açık uçlu sohbetleri rutine yerleştirmek ve hikâye anlatma deneyimlerini çoğaltmaktır. Bu rehber; sınıfınızda hemen uygulayabileceğiniz sohbet tekniklerini, kelime duvarı kurulumu/şablonlarını, hikâye akışını ve haftalık planı içerir.

Dil Gelişiminin Bileşenleri (3–6 Yaş)

• Alıcı dil (anlama): Yönerge takip, soru kelimeleri (kim/nerede/ne zaman/neden/nasıl), kavramlar (büyük–küçük, önce–sonra).
• İfade edici dil: Kelime seçimi, cümle uzunluğu, bağlaçlar (ve–ama–çünkü), sıfat/zarf kullanımı.
• Pragmatik (sosyal dil): Sıra alma, göz teması yerine alternatif işaretler, konu başlatma–sürdürme.
• Anlatı (hikâye dili): Baş–orta–son, problem–çözüm, karakter–mekân–zaman, olay sırası.

Yaşa Göre Dil Davranışları (Genel İpuçları)

Not: Bunlar sınıf planı için genel ipuçlarıdır; bireysel farklılıklar ve uzman değerlendirmeleri esastır.

Sohbet Teknikleri: Öğretmen İçin “Altın 7’li”

1. Açık uçlu soru: “Sence sonra ne olur?” “Bunu nasıl anladın?”
2. Bekleme süresi: 3–5 sn sessiz bekle; çocuk düşünsün.
3. Genişletme (expand): Çocuğun cümlesini 1–2 kelime büyüt: “Kedi koştu.” → “Evet, hızlı kedi bahçede koştu.”
4. Yeniden biçimlendirme (recast): Hata odaklı değil, doğru modeli nazikçe sun.
5. Eş zamanlı anlatım: Kendin anlat (self-talk) ve çocuğun eylemini anlat (parallel talk).
6. Kelime ailesi: Yeni kelimeyi eş/zıt–kategori–parça–bütün ilişkileriyle sun.
7. Görsel–jest destek: Piktogram, işaret, hareket; dil görünür olunca hızlanır.

Kelime Duvarı: Kurulum, Rutine Yerleştirme ve Şablon

• Yerleşim: Göz hizasında pano; resim + yazı + örnek cümle.
• Rutin: Haftalık 5–7 hedef kelime; pazartesi tanıt, hafta boyu 3 maruziyet (okuma, oyun, yazı/etiket).
• Seçim: Tema (mevsim/meslek/duygu), hikâyedeki yüksek faydalı sözcükler, sınıf yaşamından çıkan otantik kelimeler.
• Etkinlikler: Eş/zıt bulma, doğru–yanlış cümle oyunu, “Kelime dedektifi” (günde 1 kelimeyi konuşmada yakala).

Kelime Duvarı Kartı (Kopyala/Yapıştır)

Hikâye Anlatma: “5 Parça” Yapı ve Uygulama

1. KİM? Karakter(ler)
2. NERESİ? Mekân
3. NE OLDU? Olay
4. SORUN? Engeller–duygu
5. ÇÖZÜM/SON? Ne değişti?

Hikâye Haritası Şablonu

Günlük “Sohbet Anları” – 8 Fikir

• Yoklama sohbeti: “Bugün hava … hissettiriyor; neden?”
• Foto anı: Günün 1 fotoğrafı; 3 soru: kim–nerede–ne oldu?
• Köşe turu: Her köşede 1 hedef kelimeyi fısılda.
• Atıştırma masası dili: “Tadını, kokusunu, dokusunu anlat.”
• Bahçe raporu: “Önce/sonra” dilini kullan.
• Hikâye çarkı: Karakter–mekân–nesne çarklarını çevir, mini hikâye kur.
• Duygu barometresi: “Bugün kendimi … hissediyorum çünkü …”
• Kelime dedektifi: Gün boyu hedef kelime duyulunca işaret ver.

Oyunla Söz Varlığı: Kategori–Özellik–İşlev

İki Dillilik ve Dahil Etme

• Ev dili kıymetli: Ev dilinde zengin sohbet + okul dilinde görsel destek.
• Çoklu temsil: Görseller, jestler, gerçek nesne (realia), dramatizasyon.
• Dil köprüleri: “Ev dilinde kelime–okul dilinde eş anlam” kartları.

Haftalık Mikro Plan (Örnek, 3–6 Yaş)

Öğretmen Dili – Poster (Kopyala/Yapıştır)

Değerlendirme: Dil–Söz Varlığı Rubriği & Anekdot

Anekdot örneği: “16.09 – Mini masal: ‘Köprü yıkılınca çünkü yağmur vardı, ama taşları birlikte dizdik’ dedi.”

Aile–Okul İş Birliği

• Ev diyaloğu kartı: “Bugün sınıfta öğrendiğimiz 3 kelimeyi cümlede kullan.”
• Kitap çantası: Resimli kitap + kelime kartı + 3 açık uçlu soru.
• Ekran hijyeni: Sohbeti destekleyecek kısa ortak izleme–sohbet ritüeli.

Sık Yapılan Hatalar ve Çözümler

• “Ne dedin?” diyerek düzeltme: Yerine model cümle sun.
• Tek doğru cevaba sıkışma: Açık uçlu sorularla alternatiflere alan aç.
• Kelimeyi ezberletme: Eş/zıt–kategori–işlev bağlantıları kur.

Sonuç

Dil ve söz varlığı günlük yaşamın içine yerleştirildiğinde büyür. Kelime duvarı–açık uçlu sohbet–hikâye anlatma üçlüsüyle çocuklar hem zengin kelimelerle konuşur hem de anlamlı anlatılar kurar.

Daha fazla çocuk gelişimi, hikâye haritası ve kelime duvarı şablonları için www.okuloncesihersey.net’i ziyaret edebilirsiniz.