Okul Öncesinde Duygu Düzenleme ve Öz-Denetim: Nefes, Rutin ve Sakinleşme Köşesi

Duygu düzenleme, çocuğun duygusunu fark etmesi, adlandırması ve o an için işe yarar stratejiyi seçebilmesidir. Okul öncesinde hedef; yetişkinin eş-düzenlemesi (co-regulation), görsel rutinler, nefes–beden egzersizleri ve sakinleşme köşesi ile çocuğun adım adım öz-düzenlemeye geçişini desteklemektir.

Duygu Düzenlemenin Bileşenleri

• Fark etme: Beden ipuçları (kalp hızlı, avuçlar terli).
• Adlandırma: Duygu kelimeleri (mutlu, üzgün, öfkeli, şaşkın, kaygılı).
• İhtiyaç: “Dinlenmeye/yardıma/nefese ihtiyacım var.”
• Strateji: Nefes–beden–dil stratejileri.
• Yansıtma: “Ne işe yaradı? Bir dahaki sefere ne yaparım?”

Yaşa Göre Beklentiler (3–6 Yaş)

Sakinleşme Köşesi: Kurulum ve Kurallar

• Yer: Sessiz, doğal ışık alan; göz önünde ama mahrem.
• Kurallar (3 madde): Yalnızca sakinleşmek için • Materyaller nazikçe • Zamanlayıcı bitince geri dön.
• Materyaller: Minder, küçük battaniye, nefes kartları, duygular panosu, kum saati (2–3 dk), stres topu/hamur, sessiz kitap, görsel “Dur–Nefes–Söyle” posteri.
• Kullanım: Ceza değil; çocuk kendi seçimiyle ya da yetişkinin nazik davetiyle gider.

Poster – “Sakinleşme Köşesi 3 Adım”

Nefes ve Beden Egzersizleri (Kopyala–Yapıştır Kartlar)

Dil Stratejileri: “Dur–Nefes–Söyle” & Kaplumbağa Tekniği

• Kaplumbağa: Kabuğa çekil (kollarını sar) → 3 nefes → yavaş adımla çözüm konuş.
• İlk–Sonra kartı: “İlk 2 dk bekle → sonra senin sıran.”
• Ben mesajı: “Ben üzülüyorum çünkü… şunu isterim.”

Geçiş ve Rutin: Krizi Azaltan Düzen

• Görsel gün akışı: Simgelerle sırayı görünür kılın.
• Geçiş ipuçları: 5–2–0 sayacı (5 dk, 2 dk, şimdi).
• Seçim: “Kapatmadan 3 son hamle seçebilirsin.”
• Gürültü düzeni: “Yüksek–orta–fısıltı” göstergesi; kırmızıda sessiz oyun.

Kriz (Öfke Patlaması) Protokolü

1. Güvenlik: Keskin–ağır nesneleri uzaklaştır, alan aç.
2. Az söz–yavaş ses: “Güvendesin. Ben yanındayım.” (kısa cümle).
3. Eş-düzenleme: Öğretmen/model nefes alır; teklif eder, zorlamaz.
4. İzleme: Zaman ver; sakinleşince kısa onarım: “Ne oldu? Ne işe yaradı?”
5. Onarım: Gerekirse özür–telafi (oyuncağı geri vermek, sırasını beklemek).

Öğretmen Dili – Kopyala/Yapıştır Poster

Değerlendirme: Kısa Rubrik & Anekdot

Anekdot örneği: “16.09 – Blok köşesi: ‘Kızgınım’ dedi, 5 parmak nefesi yaptı; 2 dk sonra ‘önce sen, sonra ben’ dedi.”

İzleme Araçları (Şablonlar)

Duygu–Strateji Takip Formu

Dahil Etme ve Duyusal Konfor

• Gürültü hassasiyeti: Kulaklık, sessiz köşe, görsel uyarı azalması.
• Hareket ihtiyacı: “Ağır iş” aktiviteleri (duvar itme, kitap taşıma, sandalye it–çek).
• Dil desteği: Duygu piktogramı, tek cümle şeritleri, akran tercümanı.
• Göz teması zorunlu değil: Çocuk konuşurken resim/oyuncak kullanabilir.

Haftalık Mikro Plan (Örnek, 3–6 Yaş)

Aile–Okul İş Birliği

• Ev köşesi: Küçük minder + nefes kartı + kum saati; aynı dil: Dur–Nefes–Söyle.
• Günlük not: “Bugün yılan nefesi denedik; evde 3 tur birlikte deneyin.”
• Ekran hijyeni: Yatmadan 1 saat önce ekranı kapatın; duygu yoğunluğunu azaltır.

Sık Yapılan Hatalar ve Çözümler

• Köşeyi ceza yapmak: Köşe gönüllü dinlenme alanıdır; ceza değil.
• Uzun vaaz: Krizde az söz, sonra yansıtma.
• Tek strateji ısrarı: Çocuğun seçim hakkı motivasyonu artırır.

Daha fazla çocuk gelişimi, nefes kartı ve sınıf posteri için www.okuloncesihersey.net’i ziyaret edebilirsiniz.