Okul Öncesinde Erken Fen/STEM: Keşif, Deney ve Gözlem

Erken fen ve STEM, çocukların merak duygusunu yapılandırılmış bir keşif döngüsü içinde besler: Sor → Tahmin et → Deney yap → Gözlemle → Kaydet → Sonuçlandır → Paylaş. Bu yazıda, okul öncesi için düşük maliyetli deneyler, sınıf düzeni, güvenlik, değerlendirme ve aile iş birliği önerilerini bulacaksınız.

Erken Bilimsel Düşünmenin Bileşenleri

• Merak ve soru sorma: “Neden…?”, “Ne olur…?”, “Nasıl anlarız…?”
• Tahmin (hipotez): Basit, günlük dille olası cevap üretme.
• Deney–gözlem: Tek değişkeni oynatarak sonucu izleme.
• Ölçme–karşılaştırma: Kapasite, uzunluk, zaman gibi standart olmayan birimlerle ölçüm.
• Kayıt–paylaşım: Resim, fotoğraf, çetele/grafik, kısa sözlü sunum.

STEM İstasyonu: Kurulum ve Güvenlik

• Alan: Kolay silinen masa, yer örtüsü, yakın lavabo; materyal rafları görsel etiketli.
• Temel araçlar: Şeffaf kaplar, huni, damlalık/şırınga (iğnesiz), pipet, büyüteç, mıknatıs, kum saati, ölçüm kaşıkları.
• Güvenlik: Göz koruma gözlüğü (çocuk boy), gıda boyası ve yenilebilir malzemeler; sirke–karbonat gibi malzemelerde küçük hacim ve yakın yetişkin gözetimi.
• Poster: “Gözlük–Küçük dök–Sil–Ellerini yıka”.

Düşük Maliyetli “Fen Kutusu” (Sınıf & Ev)

• Şişe kapakları, plastik bardaklar, pipet, balon, ip, kağıt havlu, gıda boyası
• Kavanozlar, küçük şişeler, mıknatıs & metal parçalar (ataç vb.)
• Kuru bakliyat (nohut, mercimek), un–pirinç (duyusal + ölçme)
• Toprak, tohum (fasulye), pamuk, şeffaf poşet

12 Uygulanabilir Fen/STEM Etkinliği

STEM’de “Tek Değişken” Mantığını Öğretmek

Çocuklarla aynı anda tek şeyi değiştir kuralını oyunla pekiştirin:

• “Bugün sadece rampa yüksekliğini değiştiriyoruz; araba aynı, yol aynı.”
• “Yarın arabayı değiştiririz, bugün yol kalıyor.”

Kayıt Araçları (Kopyala–Yapıştır Şablonları)

Deney Defteri Satırı

Basit Çetele & Grafik Tablosu

Bu tabloyu duvara “resim grafiği”ne dönüştürerek sütunları çıkartmalarla doldurun.

Mühendislik (E) ve Tasarım Döngüsü

1. Problemi tanımla: “Köprümüz 3 arabayı taşısın.”
2. Fikir üret: Çizim, model, malzeme seçimi.
3. Yap & dene: Kısa testler; küçük adım iyileştirme.
4. İyileştir & paylaş: “Neyi değiştirdik? Neden işe yaradı?”

İstasyon Rotasyonu (Sınıf)

• Keşif masası: Mıknatıs–büyüteç–doğa nesneleri.
• Deney masası: Haftanın deneyi (gözlük + önlük).
• Mühendislik köşesi: Blok–pipet–hamurla köprü/rampa.
• Kayıt köşesi: Çetele–grafik–foto panosu.
• Süre: 8–10 dk/istasyon × 3 tur → kapanış çemberi (paylaşım).

Haftalık STEM Mikro Planı (Örnek, 3–6 Yaş)

Değerlendirme: Kısa Rubrik & Anekdot

Anekdot örneği: “16.09 – Rampa: Yüksekliği artırınca ‘daha hızlı gitti’ dedi; 6 karo ölçtü.”

Dahil Etme ve Farklılaştırma

• Görsel ipuçları: Adım adım foto kartlar.
• Duyusal hassasiyet: Sessiz materyal (sünger blok), koku–doku alternatifi.
• Dil desteği: “Önce–sonra”, “daha çok–daha az”, “neden–çünkü” posterleri.
• Zorluk ayarı: Ölçüm birimini büyüt/küçült; deneme sayısını 1→3’e çıkar.

Aile İş Birliği

• Ev Deney Kartları: “Buz ne kadar sürede erir? – buzdolabı/oda karşılaştır.”
• Foto paylaşımı: Evden gelen deney fotoğraflarını sınıf panosunda tartışın.
• Ortak dil: Okulda kullanılan çetele ve grafik şablonlarını evde de kullanın.

Sık Yapılan Hatalar

• Sonucu söylemek: Tahmin–deney–gözlem fırsatını azaltır.
• Birden çok değişken: “Hem yol değişti hem araba” → sonucu yorumlamak zorlaşır.
• Uzun oturum: 8–12 dakikalık mini denemeler motivasyonu korur.

Sonuç

Erken fen/STEM, merakın yönteme dönüştüğü oyun temelli bir öğrenme alanıdır. Basit materyaller, güvenli ortam, “tek değişken” kuralı ve düzenli kayıtlarla çocuklar bilimsel düşünmeyi doğal biçimde öğrenir.

Daha fazla çocuk gelişimi ve STEM etkinlik planları için www.okuloncesihersey.net adresini ziyaret edebilirsiniz.