Okul Öncesi Herşey

Okul Öncesinde Motor Gelişim: İnce–Kaba Motor ve Denge

Motor gelişim, kaba motor (koşma, zıplama, tırmanma, denge) ve ince motor (yakalama, kesme, çizgi takibi, düğme ilikleme) becerilerinin kademeli olarak olgunlaşmasıdır. Okul öncesinde amaç; çekirdek kasları güçlendirerek denge–koordinasyonu artırmak, el–göz uyumunu geliştirmek ve kalem öncesi becerilere hazır olmaktır.

Motor Gelişimin Temel Taşları

Çekirdek (core) stabilitesi: Denge ve el becerileri için temel.
Vestibüler–proprioseptif sistem: Vücut konumu–hareketi algılama, dengeyi koruma.
İki yanlı koordinasyon: Her iki elin birlikte ama farklı işler yapabilmesi (kâğıdı tut–makası kullan).
Orta çizgi geçişi: Vücudun orta hattını el/kol bacağın geçebilmesi (yazı, giyinme için önemli).
El tercihi (dominans): 4–6 yaşta yavaş yavaş netleşir; zorlamadan doğal tercih desteklenir.

Yaşa Göre Beklentiler (3–6 Yaş)

Yaş	Kaba Motor & Denge	İnce Motor
3–4	Tek ayak 2–3 sn durabilme, kısa mesafe zıplama, basit tırmanma	Kalın kalem tutuşu, büyük boncuk dizme, 10–15 cm çizgi üzerinde ilerleme
4–5	Tek ayak 5–8 sn, sıçrama/seksek başlangıcı, basit engel parkuru	Makasla düz çizgi, basit şekli kesme, kıyafet düğmesi/fermuar yardımlı
5–6	Tek ayak 10 sn+, hedefe sıçrama, ritme uygun hareket dizileri	Üç parmak (tripod) tutuşa geçiş, zigzag kesme, küçük boncuk–vida çalışmaları

Düşük Maliyetli “Motor Kutusu” (Sınıf & Ev)

Mandallar, pipetler, büyük–küçük boncuklar, düğmeler, lastik bantlar
Tahta çubuk, hamur/oyun kili, damlalık–şırınga (iğnesiz), şişe kapakları
Hula hoop, ip, yer bantları, mini koniler, tünel (karton kutu), denge yastığı/kalın yastık
Makas (yuvarlak uç), delgeç, göz damlalığı, mini pense–cımbız

Isınma Rutini (3–5 Dakika)

Hayvan yürüyüşleri: Ayı (eller–ayaklar), yengeç (ters yürüyüş), kurbağa (zıplayarak).
Çekirdek güç: Köprü (10 sn), plank diz üstü (10 sn), otur–kalk (5 tekrar).
Ritimli denge: Davulla yavaş–hızlı yürüyüş; “dur” işaretinde heykel.

12 Uygulanabilir Motor Etkinliği

Etkinlik	Beceri	Malzeme/İpucu
Denge Yolu	Denge, core	Yer bandıyla çizgi; ayak topuk–burun ilerle
Hedefe Sıçra	Güç, koordinasyon	Halka/çemberlere atlayış; mesafeyi kademeli artır
İp Üstünde Yürü	Vestibüler, odak	Kalın ip; kollar yanda denge
Hayvan Yürüyüş Parkuru	Core, üst–alt vücut	Ayı/yengeç/kurbağa istasyonları
Top Transferi	İki yanlı koordinasyon	Bir elden diğerine çapraz aktarım, orta çizgiyi geç
Mandal Metre	Parmak gücü, pinç	Kartona mandal tak–çıkar, renge göre sırala
Cımbız İstasyonu	El–göz uyumu	Kapak–ponponları cımbızla taşı, zamanlayıcıyla yarış
Delgeç–Şekil Avı	El stabilitesi	Çizgi üzerinde del; sonra ipten kolye yap
Hamur Kule	El kası, planlama	Hamur + çubukla 10 cm kule
Makas Yolu	Kesme kontrolü	Kalın çizgi → dalga → zigzag ilerleme
Balon Voley	Reaksiyon, omuz–kol	Balonu havada tut; sağ–sol elle dönüşümlü
Yastık Adaları	Denge, sıçrama	Yastıktan yastığa atla; düşmeden tur tamamla

İki Yanlı Koordinasyon & Orta Çizgi Geçişi

Göbek–Diz Oyunu: Sağ el göbeğe, sol el dize; sonra değiştir (hız kademeli).
Çapraz Dokunuş: Sağ el sol dize, sol el sağ dize; 10 tekrar.
Şerit Temizliği: Tahtadaki çizgiyi soldan sağa tek elle sil; sonra el değiştir.

Kalem Öncesi Hazırlık (Pre-Writing)

Dikey yüzey: Tahta/cam–postere büyük hareketle çizim (omuz–kol kontrolü).
İz sürme: Kum tepsisi/unu tepsi; parmakla iz–sonra fırçayla tekrarla.
Pinç gücü: Mandal, cımbız, damlalık–şırınga ile sık–bırak egzersizleri.
Desen ilerleme: Nokta–çizgi–dalga–döngü (e/e/e) → basit şekiller → harf öncesi formlar.

Poster Metni – “Kalem Öncesi 5’li Set”

1. Dikey çizim • 2. Büyük dairesel hareket • 3. Mandal–cımbız • 4. Kum tepsisi iz sürme • 5. Makas yolu

İstasyon Kurulumu (Sınıf)

İnce motor masası: Mandal–cımbız–delgeç–boncuk (2–3 seçeneği aynı anda).
Kaba motor alanı: Denge yolu, hedefe sıçrama, hayvan yürüyüş parkuru.
Rotasyon: 7–10 dk/istasyon, 3 istasyon turu → kapanışta esneme–nefes.

Haftalık Mikro Plan (Örnek, 3–6 Yaş)

Gün	Etkinlik	Odak
Pazartesi	Denge yolu + hayvan yürüyüşleri	Core, vestibüler
Salı	Mandal metre + cımbız istasyonu	Pinç gücü, el–göz
Çarşamba	Hedefe sıçra + balon voley	Koordinasyon, reaksiyon
Perşembe	Makas yolu + delgeç	Kesme kontrolü, el stabilitesi
Cuma	Yastık adaları + kum tepsisi iz sürme	Denge, kalem öncesi desen

Değerlendirme: Hızlı Rubrik & Anekdot

Gösterge	1 Başlangıç	2 Gelişiyor	3 Yeterli	4 İleri
Denge	Destekle	Kısa süre bağımsız	10 sn bağımsız	Görev zorlaştırsa da sürdürür
İki yanlı koordinasyon	Tek el baskın	Basit birlikte kullanım	Tut–kes/çiz birlikte	Çapraz hareket dizileri
Pinç gücü	Mandal zor	Kısa süre	Seri mandal/cımbız	Küçük nesnede hız–doğruluk

Anekdot notu: “16.09 – Denge yolu: Topuk–burun 8 adım, düşmeden tamamladı; sağ–sol el değişiminde zorlanmadı.”

Güvenlik, Ergonomi ve Dahil Etme

Zemin: Kaymaz yüzey, köşelerde minder/yastık.
Makas: Yuvarlak uçlu; kesme yönü vücuttan dışa.
İnce motor için oturuş: Ayaklar yere, dirsek masa hizasında.
Duyusal hassasiyet: Gürültü için kulaklık, dokuda alternatif materyal.
Farklılaştırma: Denge mesafesini kısalt/uzat; mandal sertliğini değiştir.

Poster Metni – “Spor/İstasyon Güvenliği”

1. Sıra bana gelince başlarım. 2. Hız değil kontrol. 3. Düşersem önce dur–nefes–kontrol. 4. Bitirince alanı boşalt–arkadaşa yer aç.

Ne Zaman Uzman Desteği?

5 yaşta tek ayak 5 sn korunamıyorsa, çok sık düşme/çarpma varsa,
Kalem–makas kullanımında belirgin el gücü/koordinasyon zorluğu sürüyorsa,
Hareketten kaçınma veya aşırı risk arama davranışı belirginsa,
Duyusal hassasiyet nedeniyle günlük rutini belirgin etkileniyorsa.

Sonuç

Motor gelişim ihtiyaç duyduğu güç–denge–koordinasyon üçlüsünü oyunla kazanır. Düşük maliyetli istasyonlar, kısa ısınmalar ve düzenli izlemle çocuklar kalem öncesi becerilere doğal biçimde hazırlanır.

Daha fazla çocuk gelişimi ve motor etkinlik planları için www.okuloncesihersey.net adresini ziyaret edebilirsiniz.

Anahtar Kelimeler: motor gelişim okul öncesi, ince motor etkinlikleri, kaba motor ve denge, iki yanlı koordinasyon, orta çizgi geçişi, kalem öncesi beceriler, mandal cımbız çalışmaları, denge parkuru, sınıf istasyonları, haftalık motor planı