İki Dillilik ve Dil Gelişimi: Mitler ve Gerçekler

İki dillilik (bilingualizm), çocuğun iki dili anlaması ve/veya kullanabilmesidir. Okul öncesi dönemde birden fazla dil ile karşılaşmak yaygındır: evde farklı dil, okulda farklı dil; ya da ebeveynlerin her birinin başka dil konuşması gibi. Bu yazıda iki dillilikle ilgili yanlış inanışları ve bilimsel gerçekleri sade dille ele alıyoruz.

İki Dillilik Nedir? Çeşitleri

• Eşzamanlı (simultane): Çocuk doğuştan itibaren iki dile maruz kalır.
• Ardışık (sekansiyel): Önce bir dili edinir, sonra ikinci dili öğrenir (ör. okulla birlikte).
• Alıcı iki dillilik: Anlar ama henüz aktif konuşması sınırlıdır.

Mitler ve Gerçekler (Kısa Tablo)

İki Dilliliğin Avantajları

• Bilişsel esneklik: Dikkat değiştirme, problem çözme ve planlama becerileri güçlenir.
• Akademik temel: Kelime ve kavram anlayışı derinleşir, okuryazarlığa hazırlık desteklenir.
• Sosyal-duygusal: Geniş sosyal çevre, kültürler arası empati.

Gelişim Beklentileri ve Değerlendirme

• Toplam kelime sayısına bakın (iki dilin toplamı). Örn. 24. ayda iki dilden toplam ~50+ kelime beklenebilir.
• Yönerge anlama her iki dilde de gözlenir; aktif konuşma diller arasında geçici olarak dengesiz olabilir.
• Değerlendirme yapılacaksa her iki dilde örnek alın; yalnızca tek dilde ölçüm yanıltıcı olabilir.

Evde Uygulanabilir Stratejiler

• OPOL (One Parent One Language): Her ebeveyn kendi dilini tutarlı konuşur.
• OCOL (One Context One Language): Evde Dil A, okulda/parkta Dil B gibi bağlama göre ayırım.
• Zaman & Yer yöntemi: Sabahları Dil A, akşamları Dil B; ya da “kitap saati yalnızca Dil B”.
• Modelleme & genişletme: Çocuk “car” dedi → “Evet, kırmızı araba çok hızlı gidiyor.”
• Kitap rutini (günlük 15–20 dk): Her iki dilde resimli kitap; kapak–karakter–olay sırası sohbeti.
• Aile–topluluk desteği: Akrabalarla görüntülü görüşme, şarkılar/masallar; kültürel bağ güçlenir.

Kod Değiştirme (Code-Switching) Normaldir

“Anne, today parka gidelim mi?” gibi karışık cümleler iki dillilerde yaygındır. Zamanla bağlama uygun seçim artar. Yetişkin model olarak cümleyi nazikçe tek dilde yeniden sunabilir.

Ekran Kullanımı ve İki Dil

• Pasif ekran dil gelişimini zayıf destekler; etkileşim (sohbet/oyun) belirleyicidir.
• İzlenecekse birlikte izleyin ve sonrasında oyuna/sohbete taşıyın.

Örnek Haftalık Mikro Plan (3–6 Yaş)

Pratik İfade Kalıpları (Türkçe–İngilizce Örnek)

• Selamlaşma: “Merhaba, nasılsın?” — “Hello, how are you?”
• İstek: “Topu verir misin?” — “Could you give me the ball?”
• Duygu: “Üzgün görünüyorsun.” — “You look sad.”
• Yönerge: “Lütfen sıranı bekle.” — “Please wait for your turn.”

Sık Yapılan Hatalar

• Ceza/uyarıyla dil dayatmak: Motivasyonu düşürür; oyun ve ilgi temelli yaklaşım esastır.
• Çeviri baskısı: Her cümleyi anında çevirmeye zorlamak akışı bozar; doğal geçişlere izin verin.
• Tek kaynak: Sadece çizgi filmle dili öğretmeye çalışmak; etkileşim şart.

Ne Zaman Uzman Görüşü Alınmalı?

• 24. ayda iki kelimelik ifadeler yoksa ve/her iki dilde anlama güçlüğü belirginse,
• 3 yaşta konuşma yabancılarca çoğunlukla anlaşılmıyorsa,
• Sık kulak enfeksiyonları/işitme şüphesi varsa.

Değerlendirme iki dilde yapılmalı; aileden ayrıntılı dil maruziyeti öyküsü alınmalıdır.

Sonuç

İki dillilik, doğru strateji ve düzenli maruziyetle çocukların dil, bilişsel ve sosyal gelişimini zenginleştirir. Önemli olan; ana dili korumak, ikinci dili oyun–kitap–sohbetle anlamlı bağlamlarda sunmak ve çocuğun ritmine saygı duymaktır.

Daha fazla çocuk gelişimi ve iki dillilik içerikleri için www.okuloncesihersey.net adresini ziyaret edebilirsiniz.