Çocuğa Hoşgörü Kazandıran Oyunlar
Hoşgörü, çocukların farklılıklara saygı göstererek barışçıl ilişkiler kurabilmesini sağlayan temel bir değerdir. Oyunlar, bu değeri kalıcı davranışlara dönüştürmek için güçlü ve doğal bir araçtır. Aşağıdaki öneriler; empati, aktif dinleme, sıra bekleme, iş birliği ve çatışma çözme becerilerini destekleyerek hoşgörülü tutumun gelişimine katkı sunar.
Hoşgörü Oyunlarının Katkıları
- Farklılıklara saygı: Çocuk; düşünce, duygu, yetenek ve kültür farklılıklarını kabul etmeyi öğrenir.
- Empati ve aktif dinleme: Başkasının bakış açısından düşünmeyi ve söz kesmeden dinlemeyi teşvik eder.
- İş birliği: Ortak hedefler için birlikte hareket etmeyi öğretir.
- Çatışma çözme: “Kazan-kazan” yaklaşımıyla anlaşmazlıkları yönetmeyi destekler.
- Öz düzenleme: Sıra bekleme, duygularını ifade etme ve kurallara uyma becerileri gelişir.
Hoşgörü Kazandıran Oyun Önerileri
- “Benim Gözümden” Rol Değişimi: İkili gruplar kısa bir durum canlandırır (ör. oyuncak paylaşımı). Ardından roller değiştirilir ve herkes karşı tarafın ne hissettiğini söyler.
- Dinleme Çemberi: Bir konuşma topu/nesnesi sırayla elden ele geçer; sözü alan, 30–60 saniye boyunca düşüncesini anlatır. Diğerleri yalnızca dinler.
- Farklılıklar Bizi Tamamlar: Her çocuk güçlü olduğu bir beceriyi söyler (çizim, sayma, ritim). Grup, her çocuğun gücünü kullanarak ortak bir ürün ortaya çıkarır (poster, kısa şarkı, mini sahne).
- “Benzerlik-Benzer Değil” Kartları: Kartlarda özellikler yazar (kardeşi var/yok, kedileri sever/sevmez…). Oyuncular kartı çeker, kimlerin benzer/benzer olmayan yönleri olduğunu keşfeder ve farklılığın oyuna nasıl zenginlik kattığını konuşur.
- Hoşgörü Köprüsü: İki küçük grup “köprü” kurma görevi alır (lego/blok). Köprü ancak parça paylaşımı ve sırayla çalışma ile tamamlanır; yardımlaşma ve nezaket sözcükleri kullanıldıkça “ek parça” bonusu verilir.
Yaş Gruplarına Göre Uyarlamalar
3–5 Yaş
- Dinleme çemberi: 20–30 sn’lik kısa turlar, basit duygular (mutlu/üzgün/şaşkın).
- Farklılıklar bizi tamamlar: Renk, şekil ve basit görev paylaşımıyla ortak kolaj.
6–8 Yaş
- “Benim Gözümden” rol değişimi: Oyuncak, sıra, takım seçimi gibi gündelik durumlar.
- Benzerlik–benzer değil kartları: 3 benzerlik, 1 farklılık bul hedefi.
9 Yaş ve Üzeri
- Hoşgörü köprüsü: Sınırlı parça ve zaman baskısı ile strateji geliştirme.
- Çatışma çözme mini forumu: “Sorun–Duygu–İhtiyaç–Öneri” kalıbıyla çözüm üretme.
Örnek Haftalık Hoşgörü Oyun Planı
| Gün | Oyun | Hedef Beceriler | Materyaller | Değerlendirme Ölçütü |
|---|---|---|---|---|
| Pazartesi | Dinleme Çemberi | Aktif dinleme, sıra bekleme | Konuşma topu/oyuncak | Sözü kesmeden dinleme süresi |
| Salı | “Benim Gözümden” Rol Değişimi | Empati, perspektif alma | Basit senaryo kartları | Karşı taraf duygusunu adlandırma |
| Çarşamba | Farklılıklar Bizi Tamamlar | İş birliği, güçlü yön farkındalığı | Kağıt, boya/lego | Ortak ürünün tamamlanma düzeyi |
| Perşembe | Benzerlik–Benzer Değil Kartları | Farklılıklara saygı | Özellik kartları | Saygılı dil kullanımı |
| Cuma | Hoşgörü Köprüsü | Paylaşım, nezaket dili | Blok/lego, zamanlayıcı | “Lütfen/teşekkürler” kullanımı ve ekip uyumu |
Uygulama İpuçları
- Model olun: Yetişkinin kullandığı nazik dil ve beden dili, oyunun etkisini artırır.
- Kuralları görünür kılın: “Söz kesmiyorum, alay etmiyorum, yardımcı oluyorum” gibi 3–4 basit kuralı panoya yazın.
- Duygu sözlüğü oluşturun: Mutlu–üzgün–kızgın–endişeli gibi sözcükleri resimlerle destekleyin.
- Mikro ödül yerine geri bildirim: “Sen beklerken kardeşine alan açtın, bu büyük bir hoşgörü örneği.” gibi somut geri bildirim verin.
- Yansıtıcı kapanış: Her oyundan sonra 2 soruluk mini değerlendirme yapın: “Ne hissettin?”, “Bir dahaki sefere neyi farklı yaparsın?”
Değerlendirme Yöntemleri
- “Dinleme sayacı”: Sözü kesmeden dinlenen toplam süre/oturum.
- Empati cümleleri: “Sen böyle hissetmiş olabilirsin çünkü…” örneklerinin sayısı.
- Nezaket dili kullanımı: Lütfen/teşekkür ederim/özür dilerim cümleleri.
- Çatışma çözme adımları: Sorun–Duygu–İhtiyaç–Öneri akışına uyum.
Sonuç
Çocuğa hoşgörü kazandıran oyunlar, yalnızca sınıf ya da ev ortamında değil, yaşamın her alanında barışçıl ilişkiler kurmanın temelini atar. Düzenli uygulanan rol değişimi, dinleme ve iş birliği odaklı etkinlikler, saygılı iletişimi alışkanlığa dönüştürür.
