Alerji, Kronik Hastalık ve Çocuğun Psikolojisi

Psikolojik Etkiler Nasıl Ortaya Çıkar?

• Kaygı ve kaçınma: “Kriz yaşar mıyım?” endişesi, etkinliklere katılımı azaltabilir.
• Kontrol duygusu kaybı: Ani belirtiler (nefes darlığı, kaşıntı, hipoglisemi) çaresizlik hissettirebilir.
• Özgüven ve benlik algısı: “Farklıyım” duygusu ve görünür bulgular (döküntü, cihaz kullanımı) utanca yol açabilir.
• Akran ilişkileri: Dışlanma, yanlış anlaşılma ve damgalanma riski.
• Aile içi stres: Aşırı koruyuculuk–aşırı serbestlik kutbunda dengesizlikler.

Duruma Özgü Kısa Notlar

• Astım: Efor ve soğuk hava kaygısı, spordan kaçınma; uygun planla güvenli hareket mümkün.
• Besin alerjisi: Doğum günü/okul etkinliklerinde tetikleyici gıda kaygısı; güvenli yiyecek rutinleri rahatlatır.
• Egzama: Kaşıntı–uyku bölünmesi, görünüş kaygısı; kaşıntı yönetimi ve öğretmen bilgilendirmesi önemli.
• Diyabet: Ölçüm/insülin görünürlüğü, hipoglisemi korkusu; özyönetim becerisi ve akran eğitimi destek olur.

Ebeveynler İçin Pratik Stratejiler

1. Bilgi → güven: Çocuğa yaşına uygun, basit ve doğru bilgiler verin; “ne, neden, nasıl” anlatın.
2. Rutin ve hazırlık: İlaç–ölçüm saatleri, çanta kontrol listesi, tetikleyici listesi.
3. Duygu koçluğu: Kaygıyı isimlendirme (“Şu an endişelisin”), nefes–gevşeme egzersizleri.
4. Yargısız iletişim: “Neden yapmadın?” yerine “Ne yardımcı olurdu?” yaklaşımı.
5. Güçlü yanları vurgulayın: Hobiler, başarılar ve katılabildiği spor/etkinlikler öne çıkarılsın.

Okul İçin Bütüncül Plan

• Bilgilendirme: Sınıf öğretmeni, rehberlik, beden eğitimi, yemekhane birlikte bilgilendirilsin.
• Acil durum kartı: Belirti basamakları, yapılacaklar, ilaç/epi-pen konumu, iletişim numaraları.
• Esneklik: Ölçüm/ilaç molaları, sınav–etkinliklerde makul düzenlemeler.
• Akran farkındalığı: Damgalamadan kaçınan, saygı odaklı kısa bilgilendirmeler.

Sağlık Ekibi ile İş Birliği

• Takip randevuları: Tıbbi kontrol ile psikolojik izlemi bir arada planlayın.
• Yazılı protokol: Alevlenme planı (step-up), tetikleyici yönetimi, egzersiz öncesi hazırlık.
• Psikolojik destek: Gerekirse bilişsel-davranışçı stratejiler, oyun terapisi.

Sosyal Yaşam ve Etkinlikler

• Güvenli spor ve açık hava aktiviteleri; kaçınma yerine uyarlanmış katılım.
• Parti/geziler için önceden menü ve mekân planı; yedek güvenli atıştırmalık.
• Aile–çocuk destek grupları ile deneyim paylaşımı.

Krize Hazırlık: “3 Adım”

1. Tanı: Çocuğa özel erken uyarı belirtilerini öğrenin (hırıltı, kaşıntı artışı, titreme vb.).
2. Eylem: Öğrenilmiş protokole göre ilaç/epinefrin/karbonhidrat uygulaması, 112 bilgilendirmesi.
3. Değerlendirme: Olay sonrası hekimle kısa gözden geçirme, planda güncelleme.

Uyarı İşaretleri (Destek Zamanı)

• Kalıcı kaçınma (okula/etkinliklere gitmeyi reddetme) ve belirgin yalnızlaşma.
• Uyku bozulması, tekrarlayan kabuslar, karın ağrısı–baş ağrısı gibi somatizasyon.
• Belirti abartısı veya tam tersi, uyarıları inkâr etme (riskli davranış).
• Düşük benlik saygısı, “Ben problemim” söylemi.

Uzun Vadeli Kazanımlar (Doğru Yönetimle)

• Artan öz-yeterlik ve öz düzenleme becerileri.
• Daha dengeli kaygı düzeyi ve sosyal katılım.
• Okul başarısında ve yaşam kalitesinde sürdürülebilir iyileşme.