Çocuğun Psikolojik Test ve Değerlendirme Süreçleri

Ne Zaman Değerlendirme Düşünülür?

• Okulda akademik zorlanma (okuma–yazma–matematikte belirgin güçlük).
• Dikkat–dürtüsellik, planlama ve organize olma sorunları.
• Duygu düzenleme zorlukları: yoğun kaygı/üzüntü/öfke döngüsü.
• Gelişimsel şüphe: dil, sosyal iletişim, oyun, motor alanlarda gerilik.
• Travma/kayıp sonrası işlevsellikte belirgin düşüş.

Sürecin Adımları (Özet Akış)

1. Ön görüşme ve onam: Aile hedefleri, öykü, bilgilendirilmiş onam alınır.
2. Belge ve ölçekler: Aile ve öğretmene kısa anket/ölçekler verilir.
3. Gözlem ve görüşmeler: Çocukla yapılandırılmış/yarı yapılandırılmış görüşme, gerekirse sınıf gözlemi.
4. Test oturumları: Yaşa uygun psikometrik ve gelişimsel testler 1–3 seansa bölünür.
5. Entegrasyon ve formülasyon: Çoklu kaynaktan gelen veriler birlikte yorumlanır.
6. Geri bildirim: Aileye anlaşılır özet, güçlü yönler ve destek planı sunulur.
7. Rapor ve izlem: Okul ve ilgili uzmanlarla paylaşılabilir bir rapor ve takip takvimi oluşturulur.

Kullanılan Test Türleri (Örnek Kategoriler)

• Bilişsel/zeka testleri: Akıl yürütme, sözel–görsel kavrama, çalışma belleği, işlemleme hızı.
• Akademik başarı testleri: Okuma akıcılığı/anlama, yazılı anlatım, matematik.
• Dikkat ve yürütücü işlev: Sürdürme, seçici dikkat, dürtü kontrolü, esneklik.
• Gelişimsel değerlendirme: Dil, sosyal iletişim, oyun, motor, öz bakım alanları.
• Duygu–davranış ölçekleri: Kaygı, duygu durum, davranış sorunları, sosyal beceriler.
• Otizm/dil alanı taramaları: İletişim ve karşılıklılık, oyun kalitesi, duyusal duyarlılıklar.

Not: Testler tek başına “etiket” koymak için değil, destek planını doğru hedeflemek için kullanılır.

Etik, Mahremiyet ve Adil Uygulama

• Gizlilik: Rapor, aile onayı olmadan paylaşılmaz; okul paylaşımı izinle yapılır.
• Kültürel–dilsel uygunluk: Çocuğun dil düzeyi ve kültürel bağlamına uygun materyal seçilir; gerektiğinde çeviri/uyarlama not edilir.
• Geçerlik–güvenirlik: Yaş aralığına ve amaca uygun, standardize araçlar tercih edilir.
• Yorumu uzman yapar: Puanlar bağlamdan bağımsız yorumlanmaz; gözlem ve ölçeklerle bütünlenir.

Aile İçin Hazırlık

• Çocuğa kısa ve olumlu anlatın: “Güçlü yanlarını ve zorlandığın yerleri anlamak için bazı oyun–görevler yapacağız.”
• Randevu öncesi uyku ve beslenme düzenli olsun; rahat kıyafet tercih edin.
• Gözlük/işitme cihazı, rapor/karne/çalışma örnekleri ve öğretmen notlarını getirin.
• İlaç kullanımı varsa bildirin; test gününde değişiklik yapmayın (hekim önerisi olmadıkça).

Okulla İş Birliği

• Öğretmenden gözlem formu ve örnek çalışmalar (defter, sınav) isteyin.
• Gerekirse sınıf içi kısmi gözlem planlanır; okul ile geri bildirim oturumu yapılabilir.

Raporun İçeriğinde Neler Olur?

• Kısa özet: Başvuru nedeni, öykü, süreç.
• Bulgular: Gözlem, test profili, güçlü alanlar ve zorlanmalar.
• Yorum/Formülasyon: Neden–sonuç ilişkileri ve olası açıklamalar.
• Öneriler: Ev–okul uyarlamaları, beceri hedefleri, gerekiyorsa yönlendirme.
• İzlem planı: 8–12 hafta sonra kısa kontrol veya belirlenen hedefler için ara değerlendirme.

Ev ve Okul İçin Öneri Örnekleri

• Dikkat: 10–15 dk odak bloğu + 2–3 dk mola; görsel ipucu ve zamanlayıcı.
• Okuma: Kısa ve sık pratik, eşli okuma, metni parçalara bölme.
• Duygu düzenleme: Nefes kartları, “Dur–Düşün–Seç” adımları, sakin köşe.
• Planlama: Günlük kontrol listesi, ödev için başlangıç–bitiş işaretleri.

Çocuğa Nasıl Anlatılır? – “Cümle Bankası”

• “Bazı oyun ve bulmacalar yapacağız; neleri iyi yaptığını görmek istiyoruz.”
• “Zor gelirse birlikte deneriz; yanlış diye bir şey yok.”
• “Aralarda mola vereceğiz; su içip dinlenebilirsin.”

Sık Sorulanlar (Kısa Yanıtlar)

• Kaç seans sürer? Çocuğun yaşına ve hedeflere göre genellikle 1–3 oturum.
• Puanlar değişir mi? Yorgunluk, motivasyon ve pratik etkisiyle küçük oynamalar olabilir; yeniden değerlendirme genellikle 12–24 ay arası planlanır (gereksinime göre daha erken de olabilir).
• Tanı şart mı? Hayır. Asıl hedef destek planıdır; tanı gerekirse hekim/uzman iş birliği ile değerlendirilir.

Yanlış Bilinenler

• “Tek bir test her şeyi söyler” → Yanlış. Çoklu kaynak ve gözlem gerekir.
• “Etiket konursa düzelmez” → Yanlış. Doğru adlandırma, doğru desteğe erişimi hızlandırır.
• “Hazırlık listesi ezberlenmeli” → Yanlış. Ezber performansı yapay yükseltir, planı yanıltır.

Kırmızı Bayraklar – Gecikmeden Başvurun

• 2–4 haftayı aşan işlev kaybı (okul reddi, arkadaşlardan geri çekilme, uyku/iştah bozulması).
• Kendine/başkasına zarar ima eden ifadeler veya yoğun davranışsal krizler.
• Gelişim basamaklarında belirgin gerileme ya da uzun süreli duraklama.

Kısaca Özet

Psikolojik değerlendirme; çoklu kaynaktan bilgi toplayarak çocuğun profilini anlamayı ve kişiselleştirilmiş destek planı oluşturmayı hedefler. Etik–mahremiyete dikkat, okul–aile iş birliği ve izlem; kalıcı iyileşmenin anahtarıdır.