Ekran Süresi Sınırları: Ebeveyn Kılavuzu

Neden Sınır Gerekir?

• Uyku kalitesi: Gece geç saat ekranı uykuya dalmayı zorlaştırır.
• Dikkat ve davranış: Hızlı akışlı içerik, küçük yaşta huzursuzluk ve öfke patlamalarını tetikleyebilir.
• Sosyal–fiziksel denge: Oyun, açık hava ve yüz yüze etkileşim yerini ekrana bırakmamalı.
• İçerik güvenliği: Uygunsuz içerik ve reklam baskısına karşı koruma sağlar.

Yaşa Göre Yaklaşık Çerçeve

• 0–2 yaş: Mümkün olduğunca ekran yok; yalnızca kısa görüntülü aile iletişimi eşliğinde.
• 3–5 yaş (okul öncesi): Günlük toplam ~1 saat, tercihen bölünmüş; daima yetişkin eşliği.
• 6–12 yaş: Günlük 1–2 saat eğlence amaçlı; ödev dışı süreler takip edilir.
• 13+ yaş: İhtiyaca göre planlı kullanım; yatmadan en az 60 dk önce ekran kapatılır.

Not: Bu aralıklar yaklaşık rehberdir; çocuğun gündüz işlevselliği ve ruh hali en iyi göstergedir.

Aile Dijital Sözleşmesi (3S Kuralı)

• Seçim: Yaşa uygun, reklamsız/eğitsel içerik listesi (onaylı uygulamalar).
• Süre: Günlük/haftalık limit ve ekransız saatler (yemek zamanı, yatmadan 60 dk, aile etkinlikleri).
• Sınır: İhlalde önceden belirlenmiş kısa ve tutarlı sonuç (ör. ertesi gün 15 dk kesinti).

Pratik Uygulama Araçları

1. Zamanlayıcı ve görsel tablo: Küçük yaşta kum saati/piktogram; büyük yaşta dijital sayaç.
2. Profil ve filtreler: Çocuk profili, içerik derecelendirme, mağaza satın alma kilidi.
3. Ortak alan kuralı: Küçük yaşta cihazlar yalnızca salon/mutfak gibi görünen alanlarda.
4. “Önce görev–sonra ekran”: Ödev/oda toplama/diş fırçalama → ardından planlı süre.
5. Geçiş ritüeli: Kapatmadan 5 dk önce “son tur” uyarısı + kapanış cümlesi/elleri yıkama–kitap.

Zor Durumlar ve Çözüm Önerileri

• Kriz/itiraz: Empati cümlesi → sınırı tekrarla → alternatif sun (“Şu an kızgınsın; süre doldu, ister lego ister çizim”).
• Tatil/seyahat: Önceden “geçici esneklik planı” yap; dönüşte 3 günde kademeli eski sınıra dön.
• Arkadaş baskısı: Aile sözleşmesini görünür tutun; “bizim evin kuralı” dili net olsun.
• Neuroçeşitlilik (DEHB/OSB): Daha kısa bloklar (10–15 dk), görsel zamanlayıcı, yüksek uyarıcı içerikte ekstra denge (açık hava–hareket).

İçerik Kalitesi: “3E” Filtresi

• Eğitsel: Yaşa uygun öğrenme hedefi var mı?
• Eşlikli: Yetişkinle birlikte izlenip konuşulabiliyor mu?
• Etkin: Pasif tüketim yerine üretim/yaratma (çizim, müzik, kodlama) teşvik ediyor mu?

Okulla İş Birliği

• Ödev için gerekli platformlar ve süreler netleşsin.
• Dijital vatandaşlık ve siber güvenlik eğitimleri desteklensin.
• Öğretmen–veli arasında haftalık kısa geri bildirim döngüsü kurulabilir.

Uyarı İşaretleri (Sınırı Gözden Geçirmek Gerekebilir)

• Uyku gecikmesi, sabah yorgunluğu, göz kuruluğu.
• Öfke krizleri, cihaz kapatılınca yoğun huzursuzluk.
• Arkadaş/oyundan çekilme; yalnızca ekrandan keyif alma.
• Notlarda düşüş veya hobi–spor ilgisinde azalma.

Ne Zaman Uzman Desteği?

• Sınırlar uygulanamıyor ve aile içi çatışma sürekli hale geldiyse.
• Aşırı kullanım eşlik eden kaygı/öfke/uyku bozukluğuna yol açıyorsa.
• Akademik ve sosyal işlev belirgin biçimde düşüyorsa.

Uzun Vadeli Kazanımlar

Dengeli ekran kullanımı olan çocuklar:

• Daha düzenli uyku ve güçlü dikkat becerileri geliştirir.
• Öz denetim ve zaman yönetimi kazanır.
• Yaşam boyu sürecek sağlıklı dijital alışkanlıklar edinir.