Ergenlik Öncesi Dönem: Kimlik Oluşumu

Kısa Tanımlar

• Kimlik: Kişinin değerleri, ilgi alanları, güçlü yönleri ve aidiyetlerinin bütünüdür.
• Benlik algısı: “Ben nasıl biriyim?” sorusuna dair inançlar.
• Benlik saygısı (özgüven): “Değerliyim ve yapabilirim” hissinin düzeyi.
• Değerler: Davranışları yönlendiren “önemli bulduklarımız” (saygı, dürüstlük, sorumluluk vb.).

Gelişimsel Çerçeve: Bu Dönemde Neler Olur?

• Bilişsel sıçrama: Neden–sonuç kurma ve kendini değerlendirme artar.
• Akran odaklılık: Arkadaş görüşleri önem kazanır; karşılaştırmalar başlar.
• Sorumluluk arayışı: Ev–okul görevlerinde daha fazla bağımsızlık ister.
• Dijital görünürlük: Çevrim içi paylaşımlar “ben kimim?” algısını etkiler.

Koruyucu ve Risk Faktörleri

Koruyucu

• Sıcak–sınır koyan ebeveynlik; tutarlı kurallar.
• Çaba odaklı geri bildirim ve başarısızlıktan öğrenme kültürü.
• Güçlü okul–aile iletişimi; güvenli akran çevresi.
• Dijital hijyen ve medya okuryazarlığı.

Risk

• Aşırı kıyas, utandırma ve cezaya dayalı yaklaşım.
• Uzun ekran süresi, filtreli “mükemmel” imajlarla yoğun kıyas.
• Sürekli başarısızlık deneyimi ve destek eksikliği.

Evde Kimliği Desteklemenin 8 Yolu

1. Değer pusulası: Ailecek 3 değer seçin ve görünür bir yere yazın.
2. Güçlü yön kartı: Haftada bir “bende iyi giden 3 şey”i not edin.
3. Rol ve sorumluluk: Yaşa uygun ev görevleri ve küçük bütçe yönetimi.
4. Hobi–proje zamanı: Mutfak, müzik, spor, kodlama gibi alanlarda düzenli pratik.
5. Çaba dili: “Notundan çok emek ve stratejine odaklanıyorum.”
6. Hata normaldir: “Ne öğrendik? Sonraki adım ne?” diye sorun.
7. Ritüeller: Haftalık aile toplantısı; “iyi gidenler–zorluklar–bir adım”.
8. Dijital sınırlar: Yatak odasında cihaz yok; akşam son 60 dk ekran yok.

Okulda ve Sosyal Çevrede Destek

• Proje ve kulüpler: Çocuğun ilgi alanını keşfetmesi için fırsatlar.
• Geribildirim kültürü: Öğretmenden somut, geliştirici yorumlar.
• İşbirlikçi etkinlikler: Akran çatışmalarında onarıcı yaklaşımlar.
• Akran baskısına hazırlık: “Hayır” deme ve alternatif önerme cümleleri.

Dijital Kimlik ve Medya Okuryazarlığı

• “Paylaşmadan önce düşün” kuralı: Kimlik, değerler ve güvenlik filtresi.
• Akış temizliği: Kıyas tetikleyen hesapları sessize alın/çıkarın.
• Üretici kullanım: Sadece tüketmek yerine üretmek (özet çıkarma, çizim, mini proje).

Özgüveni Güçlendirmek: Pratikler

• Mikro hedef: “Her gün 10 dk pratik” gibi ölçülebilir adımlar.
• Ben dili: “Zorlandım ama denedim.” cümlelerini modelleyin.
• İlerleme günlüğü: Dünkü ben–bugünkü ben karşılaştırması.

Çatışmayı Gelişime Çeviren 3A Modeli

1. Açıkla: “Ne istediğini net söyle.”
2. Anlaş: Ortak kural veya seçenek belirleyin.
3. Adım at: Küçük, uygulanabilir bir eylem planı yapın.

“Cümle Bankası” – Kimliği Destekleyen İfadeler

• “Seni çaban ve dürüstlüğün için takdir ediyorum.”
• “Hata yapmak, öğrenmenin parçası. Sonraki denemede neyi değiştireceksin?”
• “Başkasına değil, dünkü kendine bak: Bugün neyi %1 daha iyi yaptın?”
• “Bu karar senin değerlerinle uyumlu mu?”

Kırmızı Bayraklar – Ne Zaman Uzman?

• 2–4 haftayı aşan belirgin işlev kaybı (okul reddi, uyku/iştah bozulması).
• Sürekli “değersizim” söylemi, yoğun geri çekilme.
• Şiddetli beden memnuniyetsizliği, kendine zarar ima eden ifadeler.

Bu durumlarda çocuk/ergen psikoloğu ve okul rehberliği ile ortak bir plan yapmak uygundur.

İzleme – Haftalık Mini Plan

• 3 güçlü yön + 1 geliştirme alanı yazın.
• Bir değer–bir davranış: “Dürüstlük → sözümü tutarım”.
• Ekran dışı faaliyet hedefi: Spor/sanat/proje.

Kısaca Özet

Ergenlik öncesi kimlik oluşumu; değerler, güçlü yönler, akran ilişkileri ve dijital deneyimlerin ortak ürünüdür. Ev ve okulda çaba odaklı, onarıcı ve katılımcı bir kültür; çocuğun kendine güvenli, esnek ve değerleriyle tutarlı bir kimlik geliştirmesini sağlar.