Hikâyeler ve Rol-Play Oyunlarıyla Duygu Eğitimi

Neden Etkili?

• Güvenli prova alanı: Zor duygular “mış gibi” ortamında risksiz şekilde denenir.
• Yansıtma: Çocuk, karaktere atfettiği duygular üzerinden kendi duygusunu keşfeder.
• Anlamlandırma: Olay–duygu–davranış bağlantısı görünür olur.
• Genellenebilirlik: Hikâye içindeki çözüm dilleri gerçek hayata taşınır.

Hedeflenen Duygusal Beceriler

• Duygu tanıma ve adlandırma: Mutluluk, üzüntü, öfke, korku, şaşkınlık, iğrenme, kıskançlık, gurur.
• Empati ve perspektif alma: “O olsaydın ne hissederdin?”
• Öz düzenleme: Nefes, erteleme, “dur–düşün–seç” stratejileri.
• İletişim: Ben-dili, yardım isteme, sınır koyma.
• Problem çözme: Alternatif son üretme, uzlaşma adımları.

Yaşa Göre Etkinlik Önerileri

• 3–5 yaş: Duygu kartlarıyla kısa hikâye tamamlama; kukla tiyatrosu; “mimik–beden dili” tahmin oyunları.
• 6–8 yaş: Üç resimle başlangıç–gelişme–son; “durum kutusu”ndan duygu çekip sahneleme; çözüm basamakları posteri.
• 9–12 yaş: Çatışma senaryosu yazımı; rol değiştirerek aynı sahneyi farklı duygularla oynama; alternatif son tartışması.
• Ergenlik: Forum tiyatro (seyirci müdahalesiyle çözüm üretme); değer çatışmalarını diyalogla çalışmak.

Ev ve Okul İçin Uygulama Adımları

1. Isınma: 2–3 dk nefes–mimik ısınması (mutlu–üzgün–şaşkın yüz).
2. Hikâye/uyaran: Kısa bir hikâye, resim dizi ya da video klip.
3. Duygu haritası: “Kim ne hissetti? Nerede yoğunlaştı?” panosu.
4. Rol-play: 3–5 dakikalık sahne; roller dönüşümlü.
5. Durdurma noktası: “Şimdi dondur” → seçenek üretme → yeniden oynat.
6. Kapanış: “Bir cümle duygu”, “Bir cümle öğrenme” turu.

Somut Materyal Önerileri

• Duygu kartları, yüz ifadeli poster, kuklalar/maske seti.
• Hikâye zarları (karakter–mekân–duygu), resimli kitaplar, çizgi roman panelleri.
• “Ben-dili” konuşma balonları ve sınır cümlesi etiketleri.

Öğretilebilir Cümleler (Çocuk İçin)

• “Şu an … hissediyorum çünkü …; ihtiyacım …”
• “Hayır, şu an istemiyorum; sonra deneyebiliriz.”
• “Yardım eder misin? Tek başıma zorlanıyorum.”
• “Dur–nefes al–düşün; sonra karar ver.”

Sosyal Öykü & Rol-Play Protokolü (Kısa)

1. Durumu tanımla: “Arkadaşım oyuncağımı izinsiz aldı.”
2. Duyguyu adlandır: “Kızgın ve üzgün hissediyorum.”
3. Seçenek oluştur: Öğretmene söyle / Ben-dili kullan / Sıra öner.
4. Rol-play: İki seçenek sahnelenir, sonuçları tartışılır.
5. Gerçek hayata bağla: “Bir dahaki sefere hangi cümleyi deneyeceğim?”

Neuroçeşitlilik Dostu Uyarlamalar

• OSB: Sosyal öyküleri görsel akışla verin; roller kısa ve öngörülebilir; duyusal mola köşesi bulundurun.
• DEHB: 3–5 dakikalık kısa skeçler; hareketli ısınma; görev kartlarıyla sırayı görünür kılın.
• Dil güçlükleri: Piktogram ve jest desteği; cümle şablonları; modelleme.

Zor Durumlar ve Çözüm Dilleri

• Rol almak istememe: İzleyici–anlatıcı gibi düşük görünürlük rolüyle başlatın.
• Duyguda yoğunluk: “Durdur–nefes–su–geri dön” arası; yargısız yansıtma.
• Alay/dışlama: Net sınıf kuralı: “Kişiye değil davranışa yorum.”

Ölçme–Değerlendirme (Kısa Kontrol)

• Duygu adlandırma sayısında artış (haftalık liste).
• “Ben-dili” cümlelerinin spontane kullanımı.
• Çatışma anında seçenek üretme ve yardım isteme davranışlarında artış.

Uzun Vadeli Kazanımlar

• Daha yüksek duygusal farkındalık ve öz düzenleme.
• Güçlü empati, iletişim ve çatışma çözme becerileri.
• Okul ve evde daha güvenli, iş birliğine dayalı ilişki iklimi.