Kardeşle Paylaşma: Oyuncak, İlgi

Neden Zorlanırlar?

• Gelişimsel fark: Küçük çocuklar mülkiyet ve sıra kavramını yeni öğrenir.
• Kıtlık algısı: “Şimdi alamazsam hiç alamayacağım” düşüncesi krizi tetikler.
• İlgi rekabeti: Ebeveyn dikkati sınırlı olduğunda kıskançlık artar.

Ev İçin Temel İlkeler

1. Paylaşıma uygun düzen: Ortak alanda paylaşılan oyuncaklar ve her çocuk için az sayıda özel oyuncak kutusu (paylaşım dışı).
2. Dönüşümlü oyun kuralı: “Al–oyna–ver”; süreyi görsel zamanlayıcı ile görünür kılın.
3. Adil ilgi: Kısa bire bir zaman (günde 10–15 dk) planlayın; eşitlik şart değil, ihtiyaca göre ayarlayın.
4. Model dil: “Sıran geldiğinde haber vereceğim.”, “Bitirince kardeşine geçecek.”
5. Kural önceden: Oyun başlamadan kurallar ve sonuçlar netleşsin (ör. “oyuncak fırlatılırsa mola”).

Somut Oyun ve Rutin Önerileri

• Gezen Oyuncak: Oyuncak çemberde 1–2 dk kalır, sonra yanındakine geçer.
• İstasyon Rotasyonu: Lego–resim–hedef atışı masaları; zil çalınca istasyon değişimi.
• Ortak Proje: Kartondan şehir/lego kule; parçalar eşit dağıtılır, görevler dönüşür (inşa–dağıtım–kontrol).
• “Benim zamanım / Bizim zamanımız” takvimi: Haftada herkes için kısa bire bir zaman blokları + ortak aile oyunu.

İlgi Paylaşımında Ebeveyn Stratejileri

• Önceden doldurma: Kriz saatlerinden önce 10 dk bire bir zaman ayırın.
• Eşlikli bekleme: Bekleyen çocuğa mini görev: “Zaman bekçisi sensin.”
• Davranışa bağlı övgü: “Oyuncağı süren bitince verdin; sırayı korudun.”
• Kıyas yok: “Ablan gibi…” yerine kişiye özel geri bildirim verin.

Zor Durumlar ve Kriz Protokolü

1. Dur–Ayarla: Oyuncağı nötr alana koy; sakinleşme.
2. Adlandır: “İkiniz de oynamak istiyorsunuz; bu zor.”
3. Kuralı hatırlat: “Al–oyna–ver” + zamanlayıcı.
4. Seçenek ver: “Beklerken kitap köşesi mi, hedef atışı mı?”
5. Kısa sonuç: Kurala uymayan 1 tur bekler (uzun cezadan kaçının).

Yaşa Göre Odak

• 3–4 yaş: 60–90 sn turlar, görsel sıra kartı, “bitti” sesi.
• 5–6 yaş: 2–4 dk turlar, ortak proje, basit müzakere cümleleri.
• 7–9 yaş: Görev dağılımı (lider–malzeme–zaman), anlaşma yazma.
• 10+ yaş: Müzakere tablosu: “İstediğim–Senin istediğin–Ortak çözüm”.

Öğretilebilir Cümleler (Çocuk İçin)

• “Bitirince sen al.”
• “Birlikte oynayabilir miyiz?”
• “Şimdi sen, sonra ben.”
• “Sıramı beklerken şunu yapacağım.”

Neuroçeşitlilik Dostu Uyarlamalar

• DEHB: Kısa turlar (30–90 sn), hareketli bekleme (esneme/fidget), yüksek kontrast sıra panosu.
• OSB: Görsel akış şeması, sosyal öykü, sabit sıra; duyusal mola köşesi.
• Duyusal hassasiyet: Daha sessiz köşe, yumuşak dokulu alternatif oyuncaklar.

Okul/Kreş İçin Uygulamalar

• Görünür sıra listesi ve zamanlayıcı; “paylaşım ve dönüşüm” panosu.
• Rol rotasyonu: Malzeme sorumlusu, hakem, zaman tutucu görevleri.
• Haftalık geri bildirim: 2 olumlu + 1 geliştirme kuralı.

Uyarı İşaretleri (Destek Zamanı)

• Sürekli fiziksel kavga ve yoğun öfke patlamaları.
• Kalıcı dışlama veya aşağılama; güç dengesizliği.
• Ev huzurunun belirgin bozulması; uyku–iştah–okul işlevinde düşüş.

Uzun Vadeli Kazanımlar

• Güçlü empati, sabır ve müzakere becerileri.
• Evde iş birliği ve adalet algısında artış.
• Krizlerin kısa ve öngörülebilir biçimde yönetildiği, barışçıl kardeşlik iklimi.