Motor Beceri ve Koordinasyon Gelişimi

Kısa Tanımlar

• Kaba motor: Büyük kas gruplarıyla yapılan hareketler (koşma, zıplama, tırmanma).
• İnce motor: Parmak–bilek kontrolü gerektiren hareketler (tutma, kesme, yazma).
• Göz–el/ayak koordinasyonu: Görsel bilgiyi harekete dönüştürme (top yakalama, hedefe vurma).
• Denge ve vestibüler sistem: Baş–gövde hareketlerinde dengeyi koruma.
• Propriosepsiyon: “Kas–eklem hissi”; ne kadar güç uyguladığını fark edebilme.
• İki taraflı koordinasyon: Bedenin iki yarısını birlikte kullanma (kâğıdı tutarken kesmek).
• Orta hattı geçme: Sağ elin sol tarafa uzanabilmesi gibi çapraz kullanım; yazı ve okuma akıcılığını destekler.

Gelişimsel Çerçeve (Yaşa Göre Kısa Görünüm)

0–2 yaş

• Yuvarlanma, emekleme, yürüme; nesne kavrama–bırakma.
• Denge ve kas kuvveti oyunla (it–çek, tırmanma minderleri) artar.

3–6 yaş

• Koşma, atlama, seksek; makas kullanma, büyük–küçük boncuk dizme.
• El tercihi belirginleşir; orta hattı geçme becerisi hızlanır.

7–10 yaş

• Top oyunları, ip atlama, bisiklet; yazı akıcılığı ve çizim detayları.
• İki taraflı koordinasyon spor ve müzikle güçlenir.

11–14 yaş

• Hız–güç–denge birlikte gelişir; branşlaşma başlar.
• İnce motor dayanıklılığı (uzun süre yazma/çizim) artar.

Evde Motor Beceriyi Güçlendiren Etkinlikler

Kaba motor & denge

• Yastık parkuru, minder üzerinde denge yürüyüşü.
• Hayvan yürüyüşleri (ayı, yengeç, kurbağa zıplaması).
• İp üstünde adım sayma, seksek, mini hedefe zıplama.

İnce motor

• Hamur yoğurma, cımbızla pamuk toplama, düğme–fermuar oyunları.
• Makasla çizgiyi takip, delgeçle şekil çıkarma, boncuk dizme.
• Vida–somun eşleştirme, legoya göre model kurma.

Göz–el koordinasyonu

• Balon–top yakala, hedefe atış (sepet, kova).
• Halka geçirme, labirent çizme, iplikten iğneye geçirme.

Propriosepsiyon (kas–eklem hissi)

• Yastık sıkıştırma, battaniye rulosuna sarılma (oyun şeklinde ve kısa).
• Al–taşı–it oyunları (alışveriş torbasını hafifçe taşıma).

Orta hattı geçme

• Çapraz dokunuş: Sağ el–sol diz, sol el–sağ diz ritimleri.
• Çapraz atış–yakalama (sağdan at, solda yakala).

Okul ve Sınıf İçin Stratejiler

• Isınma ritüeli: 3–5 dakikalık denge ve çaprazlama egzersizleri.
• Sıralı beceri öğretimi: Büyük hareket → küçük hareket (ör. büyük çizgilerden harfe geçiş).
• Yazı ergonomisi: Kalem tutuşu, bilek–dirsek desteği, kâğıt eğimi.
• Görsel ipuçları: Başlangıç noktası işaretleri, ok yönleri, nokta–birleştir etkinlikleri.
• Geri bildirim: “Ne iyi gitti? Bir sonraki adım?” kısa notları.

Hareket ve Ekran Dengesi

• Her gün düzenli aktif oyun ve mümkünse açık hava.
• Ekran öncesi/sonrası hareket bloğu (zıplama, esneme, denge yürüyüşü).
• Uzun oturmaları kısa hareket molalarıyla bölme.

İzleme – Haftalık Mini Plan (Tablosuz)

1. 3 hedef seçin: denge, ince motor, göz–el koordinasyonu.
2. Her hedef için günlük 10 dk kısa oyun planlayın.
3. Hafta sonunda “yapabildiklerim” listesini çocuğun sesiyle yazın/çizin.

Doğru–Yanlış Kılavuzu

• Doğru: Küçük ve eğlenceli tekrarlar; zor olanı parçalara bölmek.
• Doğru: Modeller ve görsellerle desteklemek.
• Yanlış: Uzun süreli, tekdüze alıştırmalarla baskı kurmak.
• Yanlış: “Yapamıyorsun” gibi etiketleyici dil.

Ne Zaman Uzman Desteği?

• Yaşa uygun temel becerilerde ısrarlı zorlanma (koşma, zıplama, makas tutma, kalem kontrolü).
• Sık düşme, belirgin dengesizlik veya hareketten kaçınma.
• Çok zayıf/grup dışı kalem tutuşu, hızlı el–yorgunluğu, yazıdaki belirgin güçlükler.
• Günlük yaşamda giyinme–düğme–fermuar gibi öz bakımda kalıcı zorlanma.

Değerlendirme için çocuk hekimiyle görüşebilir; gerekirse ergoterapist (iş-uğraşı terapisi), fizyoterapist ve okul rehberliğiyle iş birliği planlanabilir.

Kısaca Özet

Motor beceri ve koordinasyon; oyun, tekrar, duyusal geri bildirim ve uygun çevre ile gelişir. Küçük–eğlenceli pratikler ve ev–okul iş birliği, kalıcı ilerlemenin anahtarıdır.