Otizm Spektrum Bozukluğu: Erken Tanı Belirtileri

Neden Erken Tanı Önemli?

Otizmin belirtileri ne kadar erken fark edilirse, çocuğa uygun eğitim ve terapi o kadar erken başlayabilir. Erken destek:

• Sosyal ve iletişim becerilerini geliştirmeye yardımcı olur.
• Uyum sorunlarını azaltır.
• Bağımsız yaşam becerileri kazandırmada etkilidir.
• Hem aile hem de çocuk için daha olumlu bir gelişim süreci sağlar.

Erken Dönemde Gözlemlenebilecek Belirtiler

Sosyal Etkileşim

• Göz teması kurmaktan kaçınma ya da sınırlı göz teması.
• İsme tepki vermeme.
• Başkalarıyla oyun oynamakta isteksizlik.
• Duyguları anlamakta veya ifade etmekte güçlük.

İletişim

• Konuşma gelişiminde gecikme veya hiç konuşmama.
• Kelimeleri tekrar etme (ekolali).
• İşaret dili veya mimik gibi alternatif iletişim biçimlerini az kullanma.

Davranışlar

• El çırpma, sallanma gibi tekrar eden hareketler.
• Rutinlere aşırı bağlılık, değişikliklere direnç.
• Oyuncaklarla işlevsiz oynama (örneğin arabaları sürmek yerine sadece dizmek).

Yaşa Göre Belirti İpuçları

12–18 Ay

• İsme dönüp bakmama.
• Parmakla işaret etmeme.
• Bebeğin gülümseme ve mimiklerle karşılık vermemesi.

18–24 Ay

• İki kelimelik cümlelerin kurulamaması.
• Oyuncaklarla sembolik oyun oynamama.
• Başka çocuklarla etkileşimden kaçınma.

3 Yaş ve Sonrası

• Konuşsa bile iletişim kurmakta güçlük.
• Takıntılı ilgi alanları (örneğin sadece harflerle ilgilenme).
• Çevresindeki duygusal durumlara ilgisiz kalma.

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gerekenler

• Çocuğun dil, sosyal ve motor gelişiminde akranlarına göre geride olup olmadığını gözlemleyin.
• Belirtileri gözlemlediğinizde “bekleyelim geçer” yaklaşımı yerine uzman görüşü alın.
• Çocuğun duygusal ve davranışsal tepkilerini günlük not etmek, uzman için yol gösterici olabilir.

Tanı ve Destek Süreci

Otizm tanısı multidisipliner bir değerlendirme ile konur: çocuk psikiyatristi, çocuk nöroloğu, psikolog ve özel eğitim uzmanları birlikte çalışır. Erken destek programları şunları içerebilir:

• Uygulamalı davranış analizi (ABA).
• Konuşma ve dil terapisi.
• Ergoterapi.
• Sosyal beceri eğitimleri.

Yanlış Bilinenler

• “Otizm her çocukta aynı belirtileri gösterir.” → Hayır, spektrum geniştir; belirtiler farklı yoğunlukta görülebilir.
• “Çocuğum geç konuşuyor, kesin otizm.” → Konuşma gecikmesi tek başına tanı kriteri değildir.
• “Otizm tedavi edilemez.” → Otizm bir farklılıktır; ancak erken destekle çocuk büyük ilerleme kaydedebilir.

Uzun Vadeli Kazanımlar

Erken tanı ve destek alan çocuklar:

• Sosyal iletişim becerilerini geliştirebilir.
• Bağımsız yaşam için gerekli becerileri kazanabilir.
• Duygu ve davranışlarını daha iyi düzenleyebilir.
• Potansiyellerini en üst düzeye çıkarabilir.