Oyun Terapisi Tekniklerinden Örnekler
Oyun terapisi, çocuğun kendini ifade etmesi, duygularını düzenlemesi ve yeni başa çıkma becerileri kazanması için oyunu terapötik bir araç olarak kullanır. Aşağıdaki teknikler, farklı yaş ve ihtiyaçlara göre örnek amaçlı paylaşılmıştır.
Not: Riskli davranışlar, travma ve yoğun belirtilerde mutlaka uzman eşliğinde uygulanmalıdır.
Temel İlkeler (Kısa Çerçeve)
- Güvenli alan: Tahmin edilebilir kurallar, mahremiyet ve saygı.
- Çocuğa liderlik tanıma: Serbest oyunda çocuğun seçimine alan açma.
- Duygu odaklı yansıtma: Duyguyu isimlendirme ve aynalama.
- Sınır ve alternatif: Güvenlik için sınır koyarken yapılabilir seçenek sunma.
Duygu Odaklı Teknikler
- Duygu Kartları & Duygu Yüzleri: Kart seç → “Bu duygu ne zaman gelir?” → küçük rol oyunu.
- Duygu Termometresi: 0–10 arası şiddet puanla; artınca kullanacağı 2 beceriyi belirle (nefes, mola).
- Duygu Heykeli: Hamur/lego ile “korku/öfke heykeli” yap, sonra “rahatlama heykeli” tasarla.
Bilişsel-Davranışçı (BDT) Temelli Oyunlar
- “Düşünce–Duygu–Davranış” Yolculuğu: Yol haritası çiz, kuklalarla örnek sahneler canlandır.
- Endişe Merdiveni: Korkulan durumu basamaklara böl; her basamağı oyunla prova et (ör. kukla doktora gidiyor).
- Korku Dedektifi: Büyüteç oyunu ile “kanıt avı”; felaket düşüncesi için alternatif düşünce bulma.
- Ödül–Pekiştirme Fişleri: Seans içi hedefe micro-etiket; 3 etiket = seans sonunda seçtiği mini etkinlik.
Kukla, Rol Oyunları ve Hikâye Anlatımı
- Kukla İkili Diyalog: “Cesur Tavşan” (çocuk) & “Sakin Kaplumbağa” (terapist) problem çözer.
- Sosyal Hikâyeler: Okula vedalaşma, arkadaşla sırasını bekleme gibi senaryoları resimli anlat.
- Terapötik Masal/Hikâye: Kahramanın küçük adımlarla güçlendiği metaforik anlatılar; sonunda alternatif son yazma.
Kum Tepsisi ve Mini Figürler (Sandtray)
- Dünya Kurma: Kum tepsisine ev, köprü, ağaç gibi figürler; öncesi–sonrası fotoğraflayıp değişimi konuşma.
- Duygu Haritası: Kumu “fırtına” (öfke) ve “güneş” (sakinlik) bölgelerine ayır; karakteri bir bölgeden diğerine geçirirken neler gerekir?
Duyusal Düzenleme ve Beden Temelli Oyunlar
- Nefes Balonu: Balon resmi üzerine nefes al/ver yollarını çiz, birlikte ritimli nefes alıştır.
- Ritim–Beden Perküsyonu: Alkış–diz–parmak şıkırtısı dizileri; “dur–başla” ile dürtü kontrolü.
Bağ ve Ebeveyn Katılımlı Teknikler
- Filial Yaklaşım Oyun Saati: Haftada 1 gün 20–30 dk özel oyun; ebeveyn duyguyu yansıtır, yönlendirmeyi azaltır.
- Ayna Oyunu (Ebeveyn–Çocuk): Eş zamanlı hareket; göz teması ve eşgüdümle güveni artırır.
- Ortak Rutin Kolajı: Evde sabah/akşam akışı için görsel rutin panosu; çocuğun seçimi vurgulanır.
Davranış Düzenleme ve Sınır Koyma Oyunları
- “Dur–Düşün–Seç” Kartı: Kriz anı için 3 adım; kart seans içinde pratik edilir.
- Trafik Işıkları: Kırmızı = dur, Sarı = nefes/hesap, Yeşil = güvenli seçenek; rollere aktar.
- Onarma Sepeti: Zarar sonrası telafi fikirlerini seçtiği kartlardan planlar (özür notu, tamir, yerine koyma).
Okul ve Grup Oyunlarına Uyum
- Duygu İstasyonları: “Sakin köşe”, “öfke kum torbası”, “nefes köşesi”.
- Akran Rol Değişimi: Empati için “bugün ben senim” kısa oyunları.
- İşbirlikli Görevler: Köprü kurma, kule tamamlama; sıra ve iletişim kurallarıyla.
Seans Akışı için Örnek Şablon (45 dk)
- 5 dk – Karşılama: Duygu kartıyla “bugün nasılım?”.
- 20 dk – Serbest/Seçimli Oyun: Terapist duygu–tema yansıtması yapar.
- 10 dk – Hedefli Teknik: (ör. endişe merdiveni/kukla problem çözme).
- 5 dk – Kapanış: “Bugün ne öğrendim/yanıma ne alıyorum?”.
- 5 dk – Ebeveyn Geri Bildirimi: Evde 1 küçük pratik önerisi.
Malzeme Listesi (Temel)
- Kuklalar, hayvan/insan mini figürler, arabalar, bloklar/lego.
- Hamur, boya-kâğıt, bant, makas, yapıştırıcı.
- Duygu kartları, nefes kartları, küçük kum tepsisi ve aksesuarlar.
- Yumuşak yastık/duyusal köşe materyalleri.
“Cümle Bankası” – Terapötik Yansıtma Örnekleri
- “Kule yıkılınca kızgın hissettin; tekrar denemeyi seçtin.”
- “Bu hikâyede kahraman korksa da küçük bir adım attı; senin adımın ne olurdu?”
- “Şu an bedenin dinlenmek istiyor; nefes kartını deneyelim mi?”
- “Güvenlik kuralı aynı: Kendimize ve başkasına zarar vermiyoruz. Bunun yerine hangi seçeneği denemek istersin?”
Güvenlik, Etik ve Yönlendirme
- İzlenmesi gereken kırmızı bayraklar: Kendine/başkasına zarar riski, yoğun travma belirtileri, 2–4 haftayı aşan işlev kaybı.
- Bu durumlarda çocuk/ergen psikoloğu ve gerekli ise çocuk psikiyatristi ile iş birliği yapılmalıdır.
- Okul ve aileyle gizlilik ilkesine uygun bilgi paylaşımı ve hedef takibi esastır.
Kısaca Özet
Oyun terapisi; duygu yansıtma, yapılandırılmış oyun, duyusal düzenleme ve hikâye/rol teknikleri ile çocuğun güvenli bir alanda deneyerek öğrenmesini sağlar. Küçük, tutarlı adımlar ve aile–okul iş birliği kalıcı değişimi destekler.
