Problem Çözme Becerileri: İş Birlikçi Yaklaşım
İş birlikçi yaklaşım, “kimin kazandığı” yerine herkesin ihtiyaçlarının duyulmasını ve karşılanmasını hedefler. Çocuklar iletişim, empati, planlama ve esneklik becerilerini aynı anda kullanır; kalıcı ve adil çözümler üretir.
Neden Önemli?
- Sosyal-duygusal gelişim: Empati, aktif dinleme ve müzakere becerileri güçlenir.
- Bilişsel gelişim: Alternatif üretme, mantık yürütme ve sonuç analizi pekişir.
- Özerklik ve sorumluluk: Çocuk, çözüme ortak olduğunda uygulamaya isteklidir.
- Çatışma yönetimi: Kazan–kazan kültürü oluşur, tekrar eden krizler azalır.
İş Birlikçi Yaklaşımın 5 Adımı (İŞBİR Modeli)
- İhtiyacı Anla: “Sorun nedir? Herkes neye ihtiyaç duyuyor?”
- Şeffaflaştır: Duyguları ve beklentileri ben-diliyle ifade et.
- Brainstorm (Fikir üret): Eleştirmeden en az 3 seçenek oluştur.
- İrdeleme: Her seçeneğin güvenli–adil–uygulanabilir olup olmadığını tart.
- Rota Belirle: Planı seç, görevleri paylaştır, zamanı netleştir; sonra değerlendirme.
Ev İçin Somut Etkinlikler
- Çözüm Panosu: “Sorun–Duygu–İhtiyaç–Seçenek–Karar” beş sütunluk tablo.
- Aile Mikro-Toplantısı (10 dk): Haftanın tek bir problemi için İŞBİR adımlarını uygulayın.
- Paylaşım Müzakeresi: Oyuncak/ekran sırası için zamanlayıcı + rol rotasyonu.
- Senaryo Kartları: “Parkta sıra bekleme / kardeşle çatışma” canlandırmaları.
Okul İçin Somut Etkinlikler
- İstasyon Laboratuvarı: Her istasyonda küçük bir problem; zilde grup rotasyonu ve 2 dakikalık sunum.
- Görev Kanban’ı: “Yapılacak–Yapılıyor–Bitti” sütunlarıyla görev paylaşımı.
- Rol Rotasyonu: Kolaylaştırıcı, yazıcı, zaman tutucu, sunucu rollerini dönüşümlü verin.
- Forum Tiyatro: Çatışma sahnesine seyirci çözüm önerisiyle müdahale eder.
İletişim ve İş Birliği Stratejileri
- Ben-dili: “Ben üzülüyorum çünkü… İhtiyacım…”
- Aktif dinleme: “Duyduğuma göre … istiyorsun, doğru mu?”
- Görselleştirme: Zihin haritası, artı–eksi tablosu, karar matrisi.
- 2+1 Geri Bildirim: İki güçlü yan + bir geliştirme önerisi.
Oyunlaştırma Örnekleri
- Hazine Avı Tasarımcısı: Grup ipuçlarını üretir; başka grup çözer (planlama–geribildirim).
- “Tek Malzeme” Meydan Okuması: Yalnızca ip/kartonla hedefe uygun çözüm üret.
- Köprü/Kule Görevi: Sınırlı malzemeyle prototip–test–iyileştirme döngüsü.
Neuroçeşitlilik Dostu Uyarlamalar
- DEHB: 5–8 dakikalık kısa turlar, net görev kartı, hareket molası, görsel zamanlayıcı.
- OSB: Adım adım görsel akış, öngörülebilir rol, sessiz köşe, somut örnekler.
- Dil güçlükleri: Cümle başlatıcı şablonlar (“Önerim… çünkü…”), piktogramlar.
Örnek Cümleler (Çocuk İçin Öğretilebilir)
- “Sorunumuz şu gibi görünüyor…”
- “Seçenekleri birlikte sıralayalım mı?”
- “Bence en adil olan … çünkü …”
- “Planı şu kadar süre deneyelim, sonra değerlendirelim.”
Yaygın Engeller ve Çözümler
- Dominant–pasif dağılım: Konuşma çubuğu, tur sırası ve rol rotasyonu kullanın.
- Konudan sapma: Görev panosu + 2 dakikalık “odak geri çağırma” sinyali.
- Duygu yoğunluğu: “Dur–Nefes–Adlandır–Seçenek” mikro protokolü.
- Kazanma–kaybetme tuzağı: Ölçütleri hatırlatın: güvenli–adil–uygulanabilir.
Değerlendirme: Kısa ve Uygulanabilir
- Süreç Rubriği: Katılım, dinleme, öneri sayısı, rol rotasyonu kanıtı.
- Ürün Rubriği: Çözümün işe yararlığı, uygulanabilirlik, herkes için adalet.
- Öz–Akran Geri Bildirimi: “Bugün ne kattım? Sonraki adımım?” mini formu.
Hızlı İpuçları
- Problemi kişiden ayırın; davranış ve ihtiyaca odaklanın.
- Her toplantıyı eylemle bitirin: “Kim, neyi, ne zamana kadar?”
- Kısa ama düzenli pratik: haftada 1 aile/ sınıf çözüm oturumu.
