Sabah Rutini ve Okul Hazırlığı

Neden Önemli?

• Stres azaltır: Ne olacağını bilmek kaygıyı düşürür.
• Zaman farkındalığı: Sıra ve süre yönetimi gelişir.
• Bağımsızlık: Sorumluluk paylaşımı ve öz yeterlik artar.
• Aile iklimi: Son dakika çatışmaları ve “koşturma” azalır.

Akşamdan Hazırlık (Altın Kural)

• Çanta–kıyafet hazır: Hava durumuna göre kıyafet, yedek kıyafet poşeti, imzalı kâğıtlar.
• Beslenme–su: Akşamdan hazırlanmış kutu; sabah sadece buzdolaplarından ekleme.
• Görsel kontrol listesi: “Defter–kalem–kitap–kart–su–maske/ıslak mendil”.
• Uyku hijyeni: Yatmadan en az 60 dk önce ekran kapalı; sabit uyku saati.

Sabah Akışı (Örnek 30–45 dk)

1. Uyan–nefes–ışık (2 dk): Perdeleri aç, 3 derin nefes.
2. Tuş–tuvalet–diş (5–7 dk): Banyo istasyonu görseli.
3. Giyin (5 dk): “Üst–alt–çorap–ayakkabı” piktogramı.
4. Kahvaltı (10–15 dk): “Önce protein–sonra meyve” görseli.
5. Kontrol–çıkış (5 dk): Kapı yanında son kontrol panosu ve “beş madde kuralı”.

İpucu: Her adım için küçük bir zamanlayıcı kullanın; “bitti” sesi tartışmayı azaltır.

Görsel Program ve Sorumluluk Paylaşımı

• Şerit akış: “Şimdi–Sonra–Sonra” kartları (resim/ikon).
• Görev kartları: Her görev tamamlanınca çevrilen/çıkarılan kart; gün sonunda yıldız/sticker.
• Görev istasyonları: Banyo, giyinme, mutfak, kapı önü için ayrı küçük panolar.
• Yaşa göre sorumluluk: 4–6 yaş: kart çevirme; 7–9 yaş: çanta kontrolü; 10+ yaş: haftalık planı kendin yaz.

Zor Anlar İçin Mikro Stratejiler

• Yavaş başlama: Uyanınca 2 dk ısınma (esneme, su içme) → sonra banyo.
• Seçenekle motivasyon: “Önce giyin mi, önce diş mi?”
• Geçiş uyarıları: 5–2–1 dk hatırlatıcı; zil/ görsel zamanlayıcı.
• Davranışa bağlı övgü: “Dişleri zamanında fırçaladın; 3 dakika kazandık.”
• Doğal sonuç: Oyalandıysa kahvaltı süresi kısalır; ceza değil sonuç dili kullanın.

Neuroçeşitlilik Dostu Uyarlamalar

• DEHB: Kısa adımlar (2–5 dk), yüksek kontrastlı görseller, hareketli aralar; kapı önünde “son 3 adım” poster.
• OSB: Değişim öncesi prova; sabit sıra, piktogramlı akış; kıyafette doku/etiket hassasiyetine dikkat.
• Duyusal hassasiyet: Yumuşak ışık, sessiz alarm; kıyafette esnek/etiketsiz tercihler.
• Dil güçlükleri: Tek cümle yönerge + jest; modelleme → birlikte yap → bağımsız.

Kıyafet–Çanta–Kapı Önü “3K” Kontrolü

• Kıyafet: Etiket kesili, hava durumuna uygun; yedek çorap.
• Çanta: Ödev dosyası, imzalı kâğıt, su–beslenme, kalem seti.
• Kapı önü: Anahtar, kart, maske/ıslak mendil, ulaşım kartı.

Veliler İçin İletişim Cümleleri

• “Süre dolduğunda zilin sesi bize haber verecek.”
• “Önce diş–sonra giyin; bitince kartı çevir.”
• “Bugün 3 adımı kendi başına yaptın; gurur duyuyorum.”

Okul ile Eşleşme

• Öğretmenle giriş saatleri ve ödev–malzeme ihtiyaçlarını netleştirin.
• Gerekirse “sabah zorlanma kartı” ile sınıfa sessiz giriş/kalem açma gibi ilk görev tanımlayın.

Uyarı İşaretleri (Destek Zamanı)

• Kalıcı geç kalmalar ve sabah tartışmalarında artış.
• Aşırı kaygı/karın ağrısı, okula gitmeyi reddetme.
• Rutin değişimlerine şiddetli tepki (uzman değerlendirmesi gerekebilir).

Ölçme–Değerlendirme (Kısa)

• “Kart çevirme” sayısı ve bağımsız tamamlanan adımların haftalık takibi.
• Evden çıkış süresi (dakika) ve geç kalma sıklığı.
• Sabah duygu ölçeği: “ bugün nasıl hissettin?” yüz ifadeli mini anket.

Uzun Vadeli Kazanımlar

• Daha az sabah stresi, daha yüksek okul hazırbulunuşluğu.
• Gelişmiş zaman yönetimi ve öz düzenleme.
• Aile içinde iş birliği ve bağımsızlıkta belirgin artış.