Salgın Durumu: Kriz Anlarında Çocuğun Psikolojisi

Neden Zorlayıcı?

• Belirsizlik ve bilgi kirliliği: Kısıtlamalar, hastalık haberleri ve değişen kurallar kaygıyı artırır.
• Rutin kaybı: Okul–oyun–uyku düzeni bozulur; öfke/huysuzluk görülebilir.
• Ayrılık–kaygı: Yakınların hastalığı/uzakta olması üzüntü yaratır.
• Duyusal yük: Hijyen, maske ve ekran artışı bazı çocuklarda zorlayıcı olur.

Ebeveynler İçin Temel Destek Adımları

1. Doğru ve sade anlatım: Yaşa uygun dille neler olup bittiğini ve alınan önlemleri açıklayın.
2. Öngörülebilir mini rutin: “Okul/oyun–hareket–ekran–uyku” için günlük akış planı.
3. Duyguyu adlandır–normalleştir: “Korkman normal; birlikte yönetebiliriz.”
4. Medya filtresi: Haber akışını sınırlayın; çocuğun yanında endişe verici içerik izlemeyin.
5. Bağ kurma ritüelleri: Her gün 10–15 dk “özel zaman”: sarılma, oyun, sohbet.
6. Hijyeni kaygısız öğret: Şarkılı el yıkama, maske/mesafe oyunlaştırma; aşırı kontrol döngüsünden kaçın.

Evde Somut Uygulamalar

• Duygu termometresi: Sabah–akşam 1–5 arası his puanı + iki cümlelik paylaşım.
• Kaygı için nefes–hareket: “Balon nefes”, “kaplumbağa pozu”, 5-duyu farkındalık turu.
• Bağ kuran ekran: Aile–arkadaşlarla kısa görüntülü sohbet; dijital oyunlarda eşzamanlı ve güvenli paylaşımlar.
• İyileştirici hikâye: Mikropları abartmadan anlatan masal ve kukla canlandırmaları.
• Günlük ajanda: Yapılacaklar–başardıklarımız–teşekkür listesi.

Okul ve Öğretmenler İçin Öneriler

• Düzen–ritüel: Ders başlangıcı kapanışında kısa nefes/beden farkındalığı.
• Psikolojik güvenlik: “Paylaş–duy–onayla” çemberleri; zorlayan haberleri sınıfta yeniden travmatize etmeden konuşma.
• Uyum kolaylaştırıcılar: Geri dönüşte esnek değerlendirme, küçük hedefler ve akran desteği.
• Ebeveyn iletişimi: Kısa bültenlerle rutin, hijyen ve ekran rehberi paylaşımı.

Güvenli ve Dahil Edici İlkeler

1. Yargısız dil: “Korkma!” yerine “Korktuğunda ne işe yarıyor birlikte bakalım.”
2. Seçim–kontrol hissi: Maske deseni seçme, el yıkama şarkısı seçme gibi küçük kararlar.
3. Neuroçeşitlilik dostu: Duyusal hassasiyetlerde daha yumuşak kumaş, sessiz alan, görsel program kartları.
4. Kayıp ve yas: Basit gerçeklerle konuşun; anı köşesi/veda ritüeli oluşturun.

Yaygın Hatalar ve Ne Yapmamalı?

• Aşırı bilgi/uyarı: Sürekli haber–istatistik paylaşımı kaygıyı yükseltir.
• “Hiçbir şey yok” deme: Gerçekliği inkâr güveni zedeler.
• Hijyeni cezaya çevirmek: Kaygı–obsesif döngüyü besler.
• Sosyal izolasyonu kalıcılaştırmak: Güvenli yollarla akran teması sürdürülmeli.

Değerlendirme – Kısa Araçlar

• Önce–sonra kaygı puanı: Nefes/oyun öncesi–sonrası 1–5.
• Uyku–iştah–oyun izleme: Haftalık tablo; ani değişimlere dikkat.
• 3 iyi şey: Gün sonunda üç küçük iyi anı yazın/çizin.

Ne Zaman Uzman Desteği?

Şiddetli kaygı, ısrarlı kabuslar/alt ıslatma, ayrılma kaygısında artış, yoğun öfke patlamaları, uzun süreli içe kapanma veya okula/oyuna dönüşte belirgin kaçınma varsa bir çocuk ruh sağlığı uzmanı ile görüşün. Gerekirse okul–aile–uzman üçgeninde kısa müdahaleler planlanmalıdır.