Takvim, Saat Kavramı ve Zaman Farkındalığı Kazandırma

Gelişim Basamakları (Yaklaşık)

• 3–4 yaş: Günün bölümleri (sabah–öğle–akşam), “önce–sonra” sırası, kısa süre (1–5 dk) bekleme.
• 5–6 yaş: Hafta günleri şarkıları, görsel günlük plan; tam saate ilk adım (3, 6, 9, 12).
• 1.–2. sınıf: Analog saat okuma: tam–yarım–çeyrek; dakikaya sayma; basit geçiyor/kala dili.
• 3.–4. sınıf: Süre hesaplama, başlangıç–bitiş–geçen zaman, takvimde hafta–ay, tarih yazımı.

Not: Basamaklar yaklaşıktır; çocuğun hazırbulunuşluğu ve günlük işlevselliği esastır.

Öğrenme İlkeleri

• Somut → görsel → sembol: Kum saati–zamanlayıcı → görsel plan → saat/tarih sembolleri.
• Kısa ve sık tekrar: 5–10 dakikalık mini oturumlar; gün içinde çoklu bağlam.
• Günlük yaşama bağ: Yemek, park, ders, uyku gibi gerçek rutinlere gömülü öğretim.
• Dil eşliği: “Önce kahvaltı, sonra giyinme; 5 dakika kaldı.” gibi zaman sözcüklerini görünür kılın.

Ev İçin Somut Etkinlikler

• Görsel günlük takvim: Manyetik/velcro ikonlarla sabah–öğle–akşam akışı; tamamlanan adımı çevir.
• “Önce–Sonra–Sonra” şeridi: Üç adımlık mini plan (ör. diş–pijama–hikâye).
• Kum saati/zamanlayıcı oyunu: “Oyuncağı 3 dk topla”, “5 dk legodan kule”. Süre bitince çalma–kapatma ritüeli.
• Aile duvar takvimi: Hafta günleri rengi; etkinlik etiketleri (doktor, doğum günü, spor).
• Mutfağım kronometre: Makarnayı 7 dakikada pişir; geri sayımı birlikte izleyin.
• “Ne kadar sürdü?” oyunu: Merdiven–posta–market görevlerinin tahmin ve ölçümü.

Sınıf İçin Uygulamalar

1. Görünür günlük program: Ders–teneffüs ikonları; “şimdi–sonra–sonra” panosu.
2. Analog saat istasyonu: Hareketli akrep–yelkovanlı saatlerle tam–yarım–çeyrek turu.
3. Zaman dili kartları: Önce/sonra/az kaldı/5 dk sonra/çeyrek geçe/yarım kala cümleleriyle drama.
4. Geçen zaman atölyesi: Başlangıç–bitişi verip “kaç dakika geçti?” posterli çalışma.
5. Takvim matematiği: Haftanın günü, ay–mevsim; sınıf etkinliklerini tarihleme.

Analog–Dijital Saat Öğretimi (Adım Adım)

1. Tam saatler: Akrep–yelkovan rolleri; “akrep neredeyse saat odur”.
2. Yarım–çeyrek: 30–15 dakikalık dilimler; “yarım geçe/çeyrek kala”ya bedenle çeyrek tur gösterimi.
3. 5’ler ritmi: Yelkovanı 12’den başlayıp 5’er say; 60 dk çemberini ritimle turla.
4. Dijital köprü: Öğrenilen analog zamanı dijital ekrana eşle; sabah–öğlen–akşam bağlamıyla.
5. Geçen zaman problemleri: Başla 14:10 → bitir 14:45: “Kaç dakika?” somut çubuk/çemberle.

Oyun Fikirleri

• Saat bingo: Öğretmen zamanı söyler, çocuk kartında eşleştirir.
• İnsan saat: Sınıf çemberinde iki çocuk akrep–yelkovan olur; diğerleri zamanı söyler.
• Takvim hazine avı: “Perşembe’den iki gün sonra?” → sınıfta tarih kartını bul.
• Rutin koşusu: 10 dakikada tamamlanacak istasyonlar; süre yönetimi yarışı.

Materyal Listesi (Uygun Bütçe)

• Hareketli analog öğretmen saati, küçük bireysel saatler.
• Kum saati (1–3–5–10 dk), görsel zamanlayıcı uygulaması.
• Haftalık duvar takvimi, etkinlik ikon/sticker seti, renkli ataç/velcro.
• Zaman dili kartları ve “şimdi–sonra–sonra” şeritleri.

Neuroçeşitlilik Dostu Uyarlamalar

• DEHB: Kısa bloklar (5–7 dk), yüksek kontrast görseller, hareketli aralar; “5 dk kaldı” görsel uyarıları.
• OSB: Değişim öncesi 10–5–1 dk uyarı; öngörülebilir rutin; piktogramlı takvim.
• Dil güçlükleri: Jest–piktogram, tek cümle yönergeler; modelleme + tekrar.
• Duyusal hassasiyet: Sessiz zamanlayıcı, dokusal alternatifler; kalabalıkta küçük grup çalışması.

Ölçme–Değerlendirme (Kısa Kontrol)

• Günlük programı sırayla söyleyebilme; “önce–sonra”yı doğru kullanma.
• Analog saatte tam–yarım–çeyrek okuma; 5’erli sayma akıcılığı.
• Basit geçen zaman problemlerini somut modelle çözebilme.
• Takvimde gün/hafta/ay bulma ve tarih yazımı.

Uyarı İşaretleri (Destek Zamanı)

• Rutin değişimlerinde aşırı zorlanma ve yoğun kaygı/öfkelenme.
• 6–7 yaşta tam saat ve yarımı kalıcı okuyamama.
• “Önce–sonra” sıralamasını karıştırma; basit süre tahmininde belirgin güçlük.
• Dilin eşlik etmediği durumlarda yönergeyi takip edememe (dil/gelişimsel değerlendirme gerekebilir).

Uzun Vadeli Kazanımlar

• Daha güçlü yürütücü işlevler: planlama, zaman yönetimi, erteleme kontrolü.
• Okul ve ev rutinlerinde bağımsızlık ve stresin azalması.
• Akademik başarıda süre–görev yönetimiyle sürdürülebilir artış.