Tutum ve Davranış Tutarlılığı
Tutarlılık, yetişkinin söylediğiyle yaptığı arasındaki uyumdur. Aynı mesajın farklı zamanlarda benzer biçimde verilmesi; çocuğa öngörülebilirlik, güven ve öz düzenleme için sağlam bir çerçeve sunar.
Neden Önemli?
- Güvenli bağ: Çocuk, yetişkinin tepkisini öngörebildiğinde kaygı azalır.
- Davranış öğrenmesi: “Söz–sonuç” ilişkisi netleşir, pekiştirme etkili olur.
- Kimlik gelişimi: Çocuk, değer ve sınırları içselleştirir.
- Çatışma yönetimi: Tartışmalar kısalır, problem çözme hızlanır.
Temel İlkeler (4T Modeli)
- Tanımlık: Kural ve beklenti kısa, pozitif ve somut olsun.
- Tekrarlılık: Aynı durumlarda aynı yaklaşımı sürdürün.
- Tavır birliği: Ebeveynler/öğretmenler ortak dil kullansın.
- Tutarlılık–esneklik dengesi: Kural sabit, yöntem uyarlanabilir.
Evde Uygulamalar
- Rutin kartları: Sabah–akşam adımlarını görselleştirin.
- Seçenekli sınırlar: “Önce ödev ya da önce duş; sonra ekran.”
- Doğal/mantıksal sonuçlar: Sorumlulukla bağlantılı, saygılı ve kısa.
- “Tek cümle kuralı”: Kuralı bir kez net söyle, tartışmaya girmeden uygula.
Okulda Uygulamalar
- Beklenti matrisi: Sınıf–koridor–bahçe için 3 net beklenti.
- Geri bildirim oranı 4:1: Dört olumlu pekiştirme : bir düzeltme.
- Rol rotasyonu: Lider–zaman tutucu–malzeme sorumlusu görevleri döndürün.
Örnek Cümleler
- “Kuralımız sabit: Yemekten sonra 20 dk ekran. Şimdi birlikte zamanlayıcıyı kuruyoruz.”
- “Oyuncaklar kutuya. Yardım mı istersin, tek başına mı yaparsın?”
- “Şimdi toplanmadıysa, yarın bu oyuncağa ara veriyoruz. Yarın yeniden deneriz.”
Duygu Düzenleme ve Dil
- Sakinlik protokolü: Nefes–bekle–tekrarla (30 sn).
- Ben-dili: “Ben kaygılanıyorum çünkü geç kalıyoruz; şimdi ayakkabıları giyelim.”
- Etiket yerine davranış: “Dikkatsizsin” değil, “Suyu döktük; şimdi silelim.”
Yaygın Hatalar ve Çözümler
- Günlük duyguya göre değişen kurallar: Önceden yazılı mini sözleşme yapın.
- Çelişkili mesajlar: Biri izin verirken diğeri yasaklıyorsa ortak cümle listesi hazırlayın.
- Aşırı ceza/ödül: Kısa, ilişkili ve saygılı doğal sonuçlara dönün.
Yaşa Göre İpuçları
- 3–6 yaş: Tek adım yönerge + görsel hatırlatıcı.
- 7–9 yaş: Gerekçeyi kısaca açıklayın, zamanlayıcıyı birlikte kurun.
- 10+ yaş: Hedef kartı, haftalık öz değerlendirme, ayrıcalık–sorumluluk dengesi.
Ev–Okul Uyumlaştırma
- İletişim defteri: Haftada 3 cümle: güçlü yan–hedef–takip.
- Ortak 3 kural: Evde ve okulda aynı ifadelerle asılı dursun.
- Mikro toplantı: 10 dk/hafta: “Ne işe yaradı? Ne güncelliyoruz?”
İzleme ve Değerlendirme
- Tutarlılık günlüğü: Yetişkinin “kuralı aynı şekilde uyguladım mı?” puanı (1–5).
- Davranış çizelgesi: Hedef davranış için 5 gün istikrar = deneyim ödülü.
- Duygu termometresi: Etkinlik öncesi/sonrası his puanı.
