Çocuklara “Yukarı–Aşağı” Kavramını Masallarla Anlatma

Çocukların dünyayı anlamlandırabilmesi için temel yön ve mekânsal kavramları öğrenmeleri gerekir. Bu kavramlardan biri de “yukarı–aşağı” kavramıdır. Günlük yaşamda sıkça kullanılan bu yönler, çocuklara masal ve hikâyeler aracılığıyla öğretildiğinde hem eğlenceli hem de kalıcı bir öğrenme deneyimi sağlar.

Masalların Kavram Öğretimindeki Önemi

Masallar, çocukların hayal gücünü geliştirirken aynı zamanda soyut kavramları somutlaştırır. Bir masalda kahramanın dağa yukarı tırmanması ya da kuyuya aşağı inmesi gibi bölümler, çocukların yön kavramlarını hikâye bağlamında anlamalarına yardımcı olur. Böylece öğrenme hem duyusal hem de duygusal bir deneyime dönüşür.

Etkinlik Önerileri

1. Masal Okuma ve Hareketle Pekiştirme

Öğretmen, içinde “yukarı” ve “aşağı” ifadelerinin geçtiği kısa masallar okur. Çocuklardan her “yukarı” dendiğinde ellerini yukarı kaldırmaları, “aşağı” dendiğinde yere çömelmeleri istenir. Böylece kavram hem duyulmuş hem de bedenle deneyimlenmiş olur.

2. Kahramanın Yolculuğu

Masal kahramanı dağa çıkar, merdivenden iner ya da ağaç dalına tırmanır. Öğretmen masalı dramatize ederek çocuklardan kahramanın hareketlerini taklit etmelerini ister. Bu yöntem, “yukarı–aşağı” kavramlarını daha eğlenceli hale getirir.

3. Masal Sonrası Resim Çalışması

Masal bittikten sonra çocuklara “kahraman nereye çıktı?”, “nereden aşağı indi?” soruları sorulur. Çocuklardan bunları resimle ifade etmeleri istenir. Sanat etkinlikleri kavram pekiştirmeyi destekler.

4. Grup Draması

Çocuklar gruplara ayrılır. Bir grup “yukarı” hareketlerini, diğer grup “aşağı” hareketlerini canlandırır. Masal anlatımı sırasında öğretmen işaret verdiğinde gruplar hareketleri uygular.

Öğretmenler İçin İpuçları

• Masalları kısa ve anlaşılır seçin.
• “Yukarı” ve “aşağı” ifadelerini belirgin vurgularla okuyun.
• Dramatik ses tonları ve hareketlerle masalı canlandırın.
• Masalı günlük yaşamla ilişkilendirin (örneğin “merdivenden yukarı çıkıyoruz”).

Aileler İçin Öneriler

Aileler evde çocuklarına kısa hikâyeler uydurarak yukarı–aşağı kavramını pekiştirebilir. Örneğin: “Top yukarı çıktı, sonra aşağı yuvarlandı.” Günlük yaşamda da “asansör yukarı çıkıyor” gibi ifadelerle kavramı sık sık kullanmak öğrenmeyi kolaylaştırır.

Sonuç

Çocuklara “yukarı–aşağı” kavramını masallarla anlatmak, onların hem bilişsel hem de dilsel gelişimini destekler. Masal, drama, resim ve oyun etkinlikleriyle desteklenen kavram öğretimi çocukların öğrenmesini eğlenceli, kalıcı ve anlamlı hale getirir.

Anahtar Kelimeler: çocuklara yukarı aşağı kavramı, mekânsal kavramlar, okul öncesi kavram eğitimi, masallarla kavram öğretimi, yön kavramı, hikâye etkinlikleri, drama ile öğrenme, okul öncesi etkinlikler