Kavram Öğretiminde Masalların Önemi

Çocukların dünyayı tanımalarında, düşünce yapılarının gelişmesinde ve kavramları öğrenmelerinde masallar büyük bir rol oynar. Masallar, yalnızca eğlenceli bir anlatım aracı değil; aynı zamanda çocuklara kavramları öğretmenin en etkili yollarından biridir. Masallarda geçen olaylar, karakterler ve mesajlar aracılığıyla çocuklar renkler, şekiller, sayılar, mekânsal ilişkiler, duygular ve toplumsal değerler gibi pek çok kavramı öğrenirler. Kavram öğretiminde masallar, çocukların hayal gücünü destekleyerek öğrenmeyi daha eğlenceli ve kalıcı hale getirir.

Masalların Kavram Öğretimindeki Önemi

Masallar, çocukların soyut kavramları somutlaştırarak öğrenmesine yardımcı olur. Kavramlar, masallardaki karakterlerin yaşadığı olaylar üzerinden aktarılır ve çocuklar bunları kendi yaşamlarıyla ilişkilendirir.

• Dil gelişimi: Masallar yeni kelimeler ve ifadeler öğretir.
• Bilişsel gelişim: Kavramlar olay örgüsü içinde daha kolay öğrenilir.
• Duygusal gelişim: Masal karakterleri üzerinden duygular ve değerler tanıtılır.
• Sosyal gelişim: Paylaşma, yardımlaşma, adalet gibi kavramlar masallarla öğretilir.
• Kalıcı öğrenme: Masalların kurgusal yapısı kavramların hafızada uzun süre kalmasını sağlar.

Masallarla Öğretilebilecek Kavramlar

1. Renkler ve Şekiller

“Kırmızı Başlıklı Kız” masalı, renk kavramının öğretiminde kullanılabilir. Şekiller ise masaldaki ev, orman ve yol betimlemeleri üzerinden öğretilebilir.

2. Sayılar

“Üç Küçük Domuzcuk” masalı, sayılar ve miktar kavramlarını öğretmede oldukça etkilidir.

3. Mekânsal Kavramlar

Masallarda sıkça geçen “dağın arkasında”, “orman içinde” gibi ifadelerle mekânsal kavramlar öğretilir.

4. Duygular

Karakterlerin yaşadığı mutluluk, korku, cesaret ve üzüntü gibi duygular çocuklara hislerin öğretiminde yardımcı olur.

5. Sosyal ve Ahlaki Kavramlar

Adalet, dürüstlük, yardımlaşma ve hoşgörü gibi değerler masalların temel öğelerindendir. Bu kavramlar, çocukların sosyal gelişiminde kritik bir rol oynar.

Masallar ile Kavram Öğretiminde Kullanılabilecek Yöntemler

1. Kavram Odaklı Masal Seçimi

Öğretilecek kavramı içeren masallar tercih edilmelidir. Örneğin paylaşma kavramı için “Altın Yumurtlayan Tavuk” masalı kullanılabilir.

2. Masal Anlatımı Sırasında Vurgulama

Öğretmen veya ebeveyn masalı anlatırken kavramları özellikle vurgulamalıdır. Örneğin “büyük ev, küçük kulübe” gibi ifadelerle kavramlar dikkat çekici hale getirilebilir.

3. Etkileşimli Masal Anlatımı

Çocuklara masal sırasında sorular yöneltilmelidir: “Sence bu kurt hızlı mı, yavaş mı?”, “Bu ev küçük mü, büyük mü?” gibi.

4. Masal Sonrası Etkinlikler

Masal okunduktan sonra kavramları pekiştirmek için boyama, drama veya kart oyunları yapılabilir.

5. Masalı Dramatize Etme

Çocuklar masal karakterlerini canlandırarak kavramları rol oyunlarıyla öğrenebilir.

Masal Temelli Kavram Öğretimine Örnek Etkinlikler

Etkinlik 1: Renk Masalı

Çocuklara renkleri anlatan kısa masallar okunur. Ardından çocuklardan masaldaki renkleri sınıfta bulmaları istenir.

Etkinlik 2: Sayı Masalı

Sayıların geçtiği masallar okunur. Hikâye boyunca sayılar parmaklarla gösterilerek pekiştirilir.

Etkinlik 3: Duygu Masalı

Bir karakterin mutlu ya da üzgün olduğu masallar seçilir. Çocuklardan duyguları yüz ifadeleriyle göstermeleri istenir.

Etkinlik 4: Masal Haritası

Masaldaki mekânlar resmedilir. Çocuklardan “ormanın içinde ne vardı?” gibi sorular sorularak mekânsal kavramlar öğretilir.

Etkinlik 5: Masal Sonrası Drama

Çocuklar masalı dramatize eder. Böylece kavramlar daha kalıcı hale gelir.

Yaşa Göre Masal Kullanımı

3–4 Yaş

• Kısa, bol resimli masallar tercih edilmelidir.
• Renkler, hayvanlar ve şekiller gibi basit kavramlara odaklanılır.

5–6 Yaş

• Daha uzun ve olay örgüsü güçlü masallar seçilebilir.
• Sayılar, mekânsal ilişkiler ve duygular üzerinde durulabilir.

7 Yaş ve Üzeri

• Soyut kavramlar (adalet, dürüstlük, sabır) masallar aracılığıyla anlatılabilir.
• Ahlaki dersler ve sosyal değerler masallarla pekiştirilir.

Aileler İçin Öneriler

Aileler çocuklarıyla düzenli olarak masal okuma alışkanlığı kazanmalıdır. Masallar sırasında çocuğa sorular sormak ve masaldaki kavramları günlük yaşamla ilişkilendirmek önemlidir. Ayrıca çocuğun kendi masalını oluşturmasına fırsat verilmelidir.

Öğretmenler İçin İpuçları

• Öğretilecek kavrama uygun masallar seçin.
• Masal anlatımı sırasında kavramları vurgulayın.
• Masal sonrası etkinliklerle kavramları pekiştirin.
• Drama ve resimleme gibi etkinlikleri masallara dahil edin.

Sonuç

Masallar, kavram öğretiminde hem eğlenceli hem de etkili bir araçtır. Çocuklar masallar aracılığıyla kavramları yalnızca öğrenmekle kalmaz, aynı zamanda hayal gücünü ve yaratıcılığını da geliştirir. Hem aileler hem de öğretmenler, masalları düzenli olarak kavram öğretiminde kullanmalı ve çocukların öğrenme sürecini daha anlamlı hale getirmelidir.

Anahtar Kelimeler: kavram öğretimi, masallar, okul öncesi eğitim, çocuklarda kavram gelişimi, hikaye ile öğrenme, değerler eğitimi, çocuk gelişimi