Sayı Öğretirken Yapılan Hatalar
Okul öncesi ve erken ilkokul döneminde sayı öğretimi, ilerideki matematik başarısının temelini atar. Ancak sınıfta ve evde iyi niyetle yapılan bazı uygulamalar, fark edilmeden yanlış öğrenmeleri pekiştirebilir. Bu yazı; sayıları, miktarı, sıralamayı, örüntüleri ve basit işlemleri öğretirken en sık yapılan hataları; her hata için neden sorun olduğu, nasıl fark edileceği ve hemen uygulanabilir düzeltme önerileri ile birlikte ele alır.
1) Sembolden Başlamak: “Önce 5’i yaz, sonra 5’i öğrenir” Yanılgısı
Yalnızca rakam sembollerini (1,2,3…) göstermeye odaklanmak, çocuğun miktarı içselleştirmesini engeller. Çocuk “5”i yazabilir ama “5”in beş nesne anlamına geldiğini, bir artınca altı olduğunu kuramaz.
- Belirti: Rakamı tanıyor ama nesne sayarken atlıyor/ikileyerek sayıyor.
- Çözüm: Miktar → model → sembol sırası: önce somut nesnelerle 1:1 eşleme, sonra nokta/çubuk modeller, en son rakam.
- Hızlı etkinlik: “Rakamı değil; kaç?” oyunu: Rakam kartı göstermeden, 5 düğmeyi tek tek saydırın; sonra “Bu miktar hangi rakam?” diye sorun.
2) Ezbere Saydırma ile Öğrenmeyi Karıştırmak
1’den 10’a şarkıyla saymak eğlencelidir ama tek başına sayı bilgisi vermez. Çocuk ileri–geri, atlayarak, başlat–dur komutlarında zorlanıyorsa ezber etkisi altındadır.
- Belirti: Nesneleri sayarken parmakla dokunmadan “hızlı sayma”.
- Çözüm: Yavaş sayma, dokun–taşı–söyle üçlüsü, geri sayma ve farklı başlangıç sayıları.
- Mikro uygulama: “7’den başla, 3 geri say” komutlarını günlük rutine serpiştirin.
3) 1:1 Eşlemeyi Atlamak
Sayarken her nesnenin yalnızca bir kez işaretlenmesi gerekir. Bu beceri atlanırsa çocuk “saydım ama neden yanlış?” sorusunu yaşar.
- Belirti: Aynı nesneyi iki kez sayma, bazı nesneleri atlama.
- Çözüm: Nesneleri tek sıra dizme, saydığını başka bir kaba taşıma, parmak/toka/işaret taşı kullanma.
- İpucu: “Benim parmağım – senin parmağın” nöbetleşe dokunma tekniği.
4) Çok Erken “Büyük Sayılar”a Geçmek
1–5 ve 1–10 aralıkları sağlamlaşmadan 20/100 saydırmak, anlamsız tekrar üretir.
- Belirti: 1–100 ileri sayıyor; ama 8’den geriye 5 sayı söyleyemiyor.
- Çözüm: Önce küçük aralıklarda ileri–geri–atlayarak sayma; sonra aralık büyütme. “Komşu sayılar” ve “önce/sonra” dili.
5) Şekil–Renk Dikkat Dağıtıcılarıyla Aşırı Yükleme
Çok renkli, parıltılı görseller bazen sayıdan çok dekoru öne çıkarır.
- Belirti: “Kırmızı olan kaç?” gibi renk odaklı yanıtlar.
- Çözüm: Başta sade materyaller; gereksiz görselleri azaltın. Dikkat odağı: “Kaç tane?”
6) Karar Vermeden Sürekli Yardım Etmek
Çocuğun hata yapmasına izin vermeden cevabı yetiştirmek, öz düzenleme ve hata farkındalığı gelişimini sınırlar.
- Belirti: “Doğru mu?” diye sürekli onay isteme.
- Çözüm: Geciktirilmiş geri bildirim, ipucu merdiveni: jest–gözle işaret–anahtar soru (“Son saydığın buydu, sırada hangisi?”).
7) Tek Yönteme Bağımlı Kalmak
Her çocuk aynı şekilde öğrenmez. Sadece çalışma sayfaları ya da sadece dijital oyunlar tek kanallı öğretimdir.
- Çözüm: Görsel–işitsel–kinestetik karışım: şarkı+hareket, nesne+model, oyun+drama.
- Örnek: “2’şer atlayarak sayma” için zıplama (beden), boncuk dizme (somut), ritim sayma (işitsel).
8) Atlayarak Saymayı Yalnız Ezber Kalıbına İndirmek
“2,4,6…” ezberlenir ama neden iki artıyor, sayı doğrusu üzerinde ne oluyor açıklanmazsa çarpma ilişkisi kurulmaz.
- Çözüm: Zemin şeridi/çamaşır ipi üzerinde mandallarla “duraklar”; her atlamada iki mandal ilerleme.
- Dil: “İki ekledik”, “beş ekledik” vurgusu.
9) Geri Saymayı İhmal Etmek
Çocuklar ileri sayar ama çıkarmada zorlanır; çünkü geri sayma pratiği yoktur.
- Çözüm: Rutinlere yerleştirin: “10’dan 0’a ışıklar sönene kadar”, “parka giderken 20’den geriye”.
10) Çift–Tek Mantığını “Son Basamak” Kuralına Boğmak (Erken Dönem)
Küçük yaşta 0–2–4–6–8 kuralını ezberletmek yerine, ikili eşleştirme ile artan–artmayan mantığı gösterin.
11) Ölçme ve Para Gibi Günlük Bağlantıları Ertelemek
Sayı yalnız “derste” kalırsa, transfer zayıflar.
- Çözüm: Kaşık sayma, adım sayma, jeton/kapakla alışveriş oyunu, zamanlayıcıyla “30 saniyede kaç atlama?”.
12) Hız–Doğruluk Dengesini Kaçırmak
Zaman tutma yarışları, doğru stratejiler oturmadan hız baskısı yaratır.
- Çözüm: “Önce doğru, sonra akıcı.” Mikro süre artışı; hata analizli geribildirim.
13) Farklılaştırmayı Göz Ardı Etmek
Aynı etkinlik, tüm çocuklara aynı hedefle sunulduğunda kimisi sıkılır, kimisi zorlanır.
- Çözüm: Kolay–orta–ileri sürümler: hedef sayı 5/10/20; destek ipuçları (görsel şema) – zenginleştirme (hikâye problem).
14) Hata Dili: “Yanlış!” Yerine Öğreten Cümleler
Ceza veya alay içeren dil, risk almayı ve denemeyi azaltır.
- Öneri: “Bu nesneyi iki kez saymış olabilirsin; gel taşıma yöntemini deneyelim.”
15) Rakam Yazımını İnce Motor Hazırlığı Olmadan İstemek
Mandal sıkma, hamur, çizgi çalışmaları olmadan uzun süreli yazma, yorgunluk ve olumsuz tutum üretir.
- Çözüm: Büyük yüzey–kalın kalem–kum/unu tepsisi; rakam yolu üzerinde araba sürme.
16) Veri–Grafik Okumayı Çok Geç Başlatmak
“Kaçı daha fazla?” gibi basit karşılaştırmalar, erken dönemde resimli/çubuk grafikte kolayca yapılabilir.
17) Sadece Başarıyı Pekiştirip Çabayı Görmezden Gelmek
Sürece odaklı geri bildirim (çabayı, stratejiyi, ilerlemeyi övmek) kalıcı motivasyon sağlar.
18) Dijital Oyunları Amaç Değil Araç Yapmamak
Ekran süresi, somut–sosyal deneyimin yerine geçmemeli; kısa, hedefli kullanımlar tercih edilmelidir.
19) Aile–Öğretmen İletişimini Sınırlı Tutmak
Evdeki dil ile sınıftaki dil çelişirse, çocuk karışır. Kısa “ev köprüsü” notları çok etkilidir.
20) Değerlendirmeyi Sadece Kağıt–Kalemle Yapmak
Gözlem, kontrol listesi, ürün dosyası (fotoğraf), kısa video ve performans görevleri daha zengin veri sunar.
Hızlı Kontrol Listesi (Öğretmen İçin)
- Miktar–model–sembol sırasını izledim mi?
- 1:1 eşleme için somut strateji kullandım mı?
- İleri–geri–atlayarak saymayı hepsi uygulandı mı?
- Etkinlikte farklılaştırma (kolay–orta–ileri) sundum mu?
- Hata dilim destekleyici miydi?
- Günlük yaşam bağlantısı kuruldu mu?
Aile İçin Mini Rehber
- Günlük işlerde sayıları konuşturun: “3 kaşık şeker”, “10’dan geriye sayıp ışığı kapatalım.”
- Çocuğun hızından çok doğru eşleme ve ritime odaklanın.
- Somut–hareketli oyunlara öncelik verin; ekranı kısa ve amaçlı kullanın.
- “Sence kaç?” diye sorup tahmin–kontrol döngüsü oluşturun.
Örnek Etkinlik Bankası (Hata–Çözüm Eşleştirmeli)
A) “Aynı Nesneyi İki Kez Sayıyor”
- Etkinlik: İki kap tekniği — saydığı her boncuğu diğer kaba taşı.
- Geliştirme: Taşınan boncukların toplamını sonda tekrar say.
B) “Geri Saymada Takılıyor”
- Etkinlik: Geri sayım yürüyüşü — 10’dan 0’a her adımda bir sayı.
- Geliştirme: “3 ileri, 1 geri” karması.
C) “2’şer/5’er Atlayamıyor”
- Etkinlik: Zemin üzeri duraklar — 0,2,4… taş duraklara zıpla.
- Geliştirme: Her durakta iki nesne al–bırak; somutlaştır.
D) “Rakamı Biliyor, Miktarı Değil”
- Etkinlik: Kör eşleştirme — yalnız miktar kümeleri ver; sonra doğru rakamı buldur.
- Geliştirme: Aynı miktarı farklı nesnelerle kur (3 taş, 3 düğme…).
E) “Hız Baskısı Hata Artırıyor”
- Etkinlik: Zaman yerine isabet puanı — doğru eşleme 2 puan, acele hatası 0.
- Geliştirme: Süreyi yalnızca ilerlemeyi kutlamak için haftalık ölç.
Örnek 20 Dakikalık Ders Akışı
- Isınma (3 dk): 5’ten 12’ye, 12’den 7’ye (geri) sayma.
- Keşif (7 dk): Boncuklarla 1:1 eşleme ve “son söylenen sayı toplamdır” vurgusu.
- Pekiştirme (6 dk): 2’şer atlama zemin oyunu + sözelleştirme (“iki ekledik”).
- Kapanış (4 dk): Mini grafik: “Bugün kaç kişi 20’ye kadar 2’şer saydı?” Yansıtma sorusu: “En çok nerede zorlandın?”
Sonuç
Sayı öğretirken yapılan küçük hatalar, zamanla büyük öğrenme boşluklarına dönüşebilir. Miktarı merkeze alan, 1:1 eşleme ve ileri–geri–atlayarak saymayı dengeli kullanan, farklılaştırılmış ve günlük yaşamla bağlı bir öğretim; çocukların doğru, akıcı ve esnek sayı kavramı geliştirmesini sağlar. Hataları erken teşhis edip ufak düzeltmelerle süreçte ilerlemek, hem sınıfta hem evde öğrenme mutluluğunu artırır.
sayı öğretirken yapılan hatalar, okul öncesi matematikte yanlışlar, 1:1 eşleme, atlayarak sayma, geri sayma, sayı kavramı geliştirme, sınıf içi ipuçları, aile katılımı, değerlendirme stratejileri, erken matematik becerileri
